اسلیمی در فرش بیجار
درفرهنگ عمید از نقش و نگار مرکب از خط های منحنی و مارپیچ با شاخه های کوتاه و گل و برگ استفاده شد. بعضی محققان کلمه اسلیمی را همان کلمه ی اسلامی دانسته اند و گفته اند که از خط کوفی سرمشق گرفته شده زیرا طرحهای مختلف آن مشابهت بسیار با حروف کوفی دارد.
(1378،194) در فرشنامه ی ایران اسلیمی نقشی است تجریدی که از نگاره های اساسی هنرهای تزیئنی ایران به شمار می‌آید و گردش آن از جمله زیباترین نقش های تزیئنی هنر ایران است. به عقیده ی برخی از اهل فن نگاره ی اسلیمی در اساس نمودار طرح درخت است (پیچک، شاخه پیچ، مار، حلزون) با همه ی پیچ و خم هایش ،همانگونه که نگاره ی ختایی نمودار طرح بوته است این طرح نیز نماد درخت است.
به همین دلیل در اسلیمی، طرح قوی و خشن است. در ایران پیش از اسلام نیز این طرح به صورت ساده به کار میرفته است این نگاره در کارهای سفالینه های سفال سازان شهر ری در قرن 6 به کاربرده شده است برخی هنرمندان این طرح را چون در آثار یونان و کارهای تزیئنی اوایل امپراطوری رم دیده اند آنرو گروتسک می نامند در ایران، تنها از قرن 9 ه.ق این نگاره در مقیاس وسیعی در بیشتر رشته های هنری ایران مانند قالیبافی، زری بافی، تذهیب و مینیاتور و… به کار می‌رود(آذرپاد،1372،132).
اسلیمی پاره خطی با گردش موزون و منحنی آراسته به شکل و پایه های غنچه واری است که در انتها به دو شاخه با زاویه ی باز می ماند اسلیمی در طرحها به صورت نقش های بهم پیوسته تکرار می شود و نقش آن همچون شاخه های مارپیچ، دایره وار است و در محل برخورد شاخه ها، دسته ای به صورت معمول قرارمی گیرد و تاج گلها به شاخه ی اسلیمی وصل می شود و گاه نیز با گردش اسلیمی، شکلی هندسی از جمله لوزی را به وجود می آورد(همان)
سر اسلیمی
اسلیمی که گاهی خود نقش ویژه ای می گیرد و برای مثال دو شاخه میشود یکی از دو انتهای نگاره (آذرپاد،1372،133).در واقع سربند اسلیمی نقشی است که برای اتصال، استحکام و پوشاندن بندهای اسلیمی در نقطه ی شروع انشعاب و نقطه‌ی تقارن به کار می‌رود در بیجار دوره ی قاجار از دو طرح اسلیمی دهن اژدری و شاخ شکسته بسیار استفاده می شده است.
اسلیمی دهن اژدری
معروفترین اسلیمی ها، در انتهای خطوط اسلیمی دو خط با زاویه ی خاص بصورت دو شاخه و گردشی آراسته به گلهای ریز از هم جدا می‍شوند طوری که آنرا به دو فک باز دهان اژدهای افسانه ای تشبیه نموده اند روی دو شاخه ی اسلیمی جوانه هایی نقش میشود که بیشتر اسلیم نامیده میشود(آذرپاد،1372،184).
گردش این نقش دارای چنان وقاری است که اغلب تمام نقشها و نگاره های همنشین خود چون ختایی و شاه عباسی را تحت الشعاع قرار میدهد. این طرح در بیجار دوره ی قاجار بسیار بافته می‌شده است در کتاب فرشهای کردستان خانم صوراسرافیل به فرشی با این طرح اشاره دارد که توسط علیرضا خان سرتیپ برای هدیه دادن به مظفرالدین شاه سفارش داده شده است این به تاریخ 1309 ه.ق است حاشیه این طرح از متن تبعیت می‌کند رنگ زمینه غالبا تیره و اجزا و گلها دارای رنگ روشن هستند.
اسلیمی شاخ شکسته
از طرحهای فرعی اسلیمی در نقشه بندی نقش اسلیمی ،اسلیمی شکسته است در این دسته از نقوش، خطوط اسلیمی به صورت زاویه دار و هندسی ترسیم می گردند، پیچ و خم آن به علت خمیدگی کمی که در کمان آن به کار رفته است ظرافت و حرکت نرم و زیبای نگاره ی معمولی اسلیمی را نداشته و بیشتر چیزی است در حد یک نگاره ی تجریدی (آذرپاد،1372،133). این نقشمایه در بیجار بسیار مورد استفاده می شده است این طرح به شکلی کاملا هندسی بوده است شاید این هندسی و تیز بودن اجزا بخاطر زندگی سخت بافندگان آن یا یادآور کوههای نوک تیز و سر به فلک کشیده ی بیجار بوده است رنگها نیز از همین قانون طبعیت می کنند رنگ زمین تیره و رنگ بقیه ی طبیعت را در اجزا بکار برده اند در این نمونه فرشها رنگ زمینه تیره و رنگ اجزا روشن است حاشیه ها از متن تبعیت می کند.
نویسنده سمیه(سیمین)خسروی دانشجوی ارشد فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز
