نقوش و طرح های فرش

آموزش طراحی و نقاشی فرش قسمت پنجم (محرمات)

طرح محرمات در سبک های طراحی قم و بعضی نقاط کشور طرحی را میبافند به نام محرمات. این طرح شناسه بزرگی دارد و آن خیابان خیابان بودن طرح میباشد. به صورتی که طرح درست و اصولی فرش بسته به وسعت عرض فرش از تعداد خیابان های مختلفي طراحی میشود بدین ترتیب که مثلا زر چارک با سه خیابان و پس از بافت خیابان سوم مجدادا خیابان اول بافته میشود و این کار تا پایان عرض فرش تکرار میشود و بنا به مهارت نقاش به نحوی حساب میشود که جای خالی و یا کم و زیادی نماند و پس از بافت همه خیابانها و اتمام قد نقشه مجدادا نقشه اول و رج اول را روی رج آخر نقشه آخر میبافند.

و این کار تا انتهای فرش تکرار میشود. به گفته دیگر میتوان گفت نقشه محرمات نیز مانند نقشه واگیره و به همان تکنیک بافته میشود و سرهم سوار است. بدیهی است که هرچه فرش ابعاد بزرگتری داشته باشد هم تعداد تکرار و سرهم سوار فرش و هم عریض تر بودن خیابانها ضروریست.

در سبک محرمات شیوه های مختلفی از طراحی وجود دارد.

  1. مانند محرمات تنها که بدون حاشیه باریک و حاشیه پهن فقط لبری بافته میشود و خیابان ها تا بالای فرش ادامه دارد و نهایتا انتهای فرش همان لبر بافته شده و فرش تمام میشود.
  2. سبک لچک ترنج و پر کردن متن فرش با خیابانهای محرمات.
  3. کشیدن لبر حاشیه باریک ها و حاشیه پهن و پر کردن متن فرش با محرمات و گذاشتن ترنجی در وسط فرش روی خیابانها (این سبک به این دلیل چنین تکنیکی در زدن کار دارد که ادامه خیابانهای فرش بعداز ترنج درست و بقول معروف سرجای خودش باشه) و صحیح و بقولی روبه بالا حرکت کنند که به آن راست رو هم میگویند.
  4. محرمات منقطع که مقداری محرمات هست و کتیبه ای کار را قطع میکند و پس از آن باز محرمات.
  5. محرمات هایی که عرض خیابانها باز و بسته شدن.

که بجز سه مورد اول مابقی اصالت نداشته وحاصل خوش ذوقی استادان است.

در سبک محرمات از هر نوع فاکتوری استفاده میشود در گذشته بیشتر یک خیابان تک بته کرمونی که دارای شاخه و بند است به صورت چپ و راست زده میشد و خیابان دیگر بند و شاخه و گل زده میشد. ولی از ۶۰ سال پیش به این سو سرو سامان گرفت و خیابانها با دندان موشی یا کله قندی از همدیگر جدا میشدند و در هر خیابان طرح خاصی زده میشد که باز یکی از پایه ها بته کرمونی بود دیگری اسلیمی تکرار اژدر و گل شاه عباسی و خیابان سوم گل وبته بود.

محرماتمحرمات لچک ترنج

محرماتمحرمات قدیمی

محرماتمحرمات

محرماتمحرمات لچک ترنج .تلفیق اراک وکرمان .البته بگمانم درقم طراحی وتولید شده

محرماتمحرمات تقریبا ۴۰سال پیش

محرماتمحرمات بسیار بد و معیوب

پس از آن و حدود ۴۰ سال و یا ۳۰ سال پیش تلفیق طرح های دیگر نیز به محرمات راه یافت که از آن جمله میتوان به گلهای ختایی گلهای فرنگ بته های کرمانی مادر و بچه شاه عباسی قفقاز شکسته و … اشاره کرد.

من تا کنون محرمات های تلفیقی متفاوتی را ابداع کردم مثل محرمات کشکول که از آهو و پرنده گرفته تا بته کرمانی تک واگیره ای پایه گلدونی گل رز اسلیمی گل ریز و حتی هریس یا قفقاز شکسته درختچه گل فرنگ تک شاخه چپ و راست و زیر خاکی در آن طراحی شد و این کار بافته شد در نوبت بعد به این کار ترنجی نیز اضافه شد و کار مستمرا بافته میشود.

بعضی از دوستان با در نظر گرفتن سبک فرش خیابونی قدیم قم و برخی از هنرمندان عرصه فرش در اصفحان به طراحی محرمات مورب اقدام کردند که خود آن نیز طرحی شد و خواهان خودش رو داشت ولی گل نکرد و تقاظای خوبی ندارد.

مهمترین فاکتور در محرمات وجود خیابانها انتهایی عرض کم و عرض بزرگتر و زدن طره های مختلف بین این خیابان ها و جدا کردن خیابانها از همدیگر میباشد و طراحی دقیق ابتدا کار برای سوار کردن روی هم و بقول معروف سرهم سوار کردن کار از ملزومات محرمات است. بدیهی است که همانطوری که مثلا در یک فرش قالیچه به واگیره ای عریضتر از زرنیم نیاز است به همان ترتیب به خیابانهای عریضتر از زرنیم نیاز است و این ترتیب خیابان و بزرگ و کوچکی آن بسته به مهارت و تبحر استاد نقاش میباشد.

محرماتاگر دقت کنید پس از لبه و حاشیه باریک ها و حاشیه پهن خیابانهای محرمات طراحی شده که سه خیابان با زمینه مختلف کرم خاکی و آبی نفتی زده شده مجدادا پس از خیابان آبی نفتی زمینه کرم تکرار شده

محرماتتکرار سه خیابان و مجدادا سه خیابان در طرح بالا و این طرح

در این دو عکس قلم و طراحی یک خیابان هست و تمام خیابانها دارای طراحی یکسان هستند فقط رنگ زمینه سه خیابان یکبار تکرار شده کرم خاکی پر رنگ و مجدادا کرم و به همین منوال تکرار شده.

محرمات

وجود دو طرح و دو خیابان محرمات در متن لچک ترنج گل ریز معصومی قلم خودم.

محرماتمحرمات طلا شور. به کوچک و بزرگ بودن دو خیابان و وجود طره بین هر خیابان دقت کنید. قلم و کار خودم.

محرماتمحرماتی دیگر با تم رنگی زیبا معصومی

محرماتتلفیق محرمات باز با ترنج هندسی سبک گلهای رز

محرماتمحرمات هفت رنگ ترنجی

محرماتاحتمالا ایده طرح محرمات از فرش گلیم و بافته های زمان دور و از این نوع از کارها گرفته شده

محرماتتلفیق نادرست محرمات و طرح بازوبندی باعث شده که این طرح نه اصالت محرمات و نه چرخش و زیبایی و قوس های بازوبندی را داشته باشد به تیزی وبی حالتی بازوها دقت کنید

محرماتمحرمات زنجیری گل رز کار خودم

محرماتباز هم تلفیق ناقص محرمات باز و ترنج گنبدی .متاسفم

دوستان عزیز مبحث محرمات هر چند الان از اقبال مناسبی برخوردار نیست ولی بدلیل کمبود جا و اجبار در سرهم سوار کردن طرح ها مبحث مهمی است و نیت آشنایی با سبک ها و طرح های شناخته شده قم و ایران است .

محرماتمحرمات سه بعدی باز به هم عرض نبودن خیابانها و متفاوت بودن طرح هر خیابان دقت کنید. از کارهای ساده و تکنیکی خودم

محرماتمحرمات کشکول. وجود چندین نوع سبک و المان در هر خیابان و پهن و باریک بودن خیابانها و سه خیابان یک بار تکرار میشود. قلم و کار خودم

محرماتتک محرمات ستونی. کار و قلم خودم

لطفا به انواع سبک و طرح موجود در این سه ستون دقت کنید کاربری همه اینها فرش را به کشکول مسمی کرده و تقریبا بجز چند آیتم مابقی رو میتوان تک کار و تکراری کارکرد مثل بته کرمونی ها شاه عباسی ها گل رز ها و …

محرماتدر این کار که بدلیل سکرت بودن و گنجه ای نشدن و برپا بودن از پست بیشتر نقشه معذورم میبینید که از تکنیک سایه زمینه ها رنگ شده اند.

همچنین برای حدفاصل دو خیابان که طره نامیده میشود و به آن شیرازه پاناسمی میگویند میتوانیم گلهای ریزتر بنابر کم بودن جا و باریک بودن طره بزنیم میتوانیم ستونی کار کنیم مثل این تصویر و میتوانیم از فاکتورهای دیگر استفاده کنیم نیت جدا کردن زیبای دو خیابان است به نحوی که طره خارج از طرح و سبک فرش مذکور نباشد. دقیقا مثل فاش خواندن یه تکه از یک ترانه که کل ترانه را دستخوش ویرانی میکند اگر طره از جنس طرح مورد نظر نباشد نازیبایی به فرش خواهد داد.

منبع
استاد علی فرد طراح قالی سبک قم

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا