راهیابی فرش‌های ایرانی به اروپا؛ فرش های لهستانی

حالا زمان آن رسیده بود که فرش‌های ایرانی با نقوش گل‌دار و غیرهندسی جای آن‌ها را بگیرند. تابلویی که آنتونی ون¬دایک از فرزندان چارلز اول پادشاه انگلیس کشیده است، در صدر این دست از تابلوها جای می‌گیرد. (همین تصویر که این پایین مشاهده می‌کنید.)

 

این تغییر سلیقه اتفاقی و ناگهانی رخ نداده است. درست در همین دوران بالاخره دریانوردان اروپایی توانستند ارتباطی منظم و برقرار را با کشورهای ایران، هند و چین برقرار سازند و در در همین زمان بود که امپراتوری قدرتمند صفویان کارگاه‌هایی را برپا کرد که در آن‌ها دستبافته‌ها و فرش‌هایی بسیار نفیس از ابریشم بافته می‌شد.

این دو واقعه در جایی مانند جزیره هرمز که در دست پرتغالی‌ها بود و تجار هلندی در آن آمد و شد داشتند به هم رسیدند. در نتیجه در نقاشی‌هایی که از خانه‌های ثروتمندان پرتغالی، هلندی و اسپانیایی باقی مانده و نقاشانی همچون ولاسکز، روبنس و ورمیر آن‌ها را نقش کرده‌اند، شاهد راه‌یابی فرش‌های ایرانی هستیم.

 

اغلب فرش‌های گل‌دار ایرانی ترنج دارند. اما در این زمان شاهد بافته شدن طرحی جدید هستیم. در این طرح جدید سرتاسر فرش را گل‌‌ها و ساقه‌ها پوشانده‌اند و دیگر از ترنج خبری نیست. نقش گلدانی یکی از این دست طرح‌هاست که هنرمند؛ گلدانی را بر زمینه جای داده و گل و بوته‌ها را از آن گرفته و بر سرتاسر بافته می‌گستراند. در این طرح گل‌ها به شکل واقعی خود نزدیک‌تر هستند.

طرح سرتاسری ایرانی نیز همچون نقوش ترنج¬دار در میان اروپاییان طرفداران بسیاری یافت و هنوز هم از جمله طرح‌های محبوبی است که بر قالیچه‌های ایرانی نقش شده و نگاه اروپاییان را به دنبال خود دارد. در همان زمان طرح جدید راهی هندوستان مغولی شد و الهام بخش طرح‌های بسیاری در آن زمان در آن کشور گردید. نقوشی که نسخه‌های فراوانی از آن راهی اروپا شد و می‌بایست آن‌ها را هندو-پارسی نامید.

فرش‌های گلدانی هنوز هم در میان اروپاییان محبوب هستند و به قیمت‌های آنچنانی در حراجی‌ها فروخته می‌شوند. به تازگی فرشی با نقش گلدانی بافت کرمان به قیمت ۱۰ میلیون دلار در یکی از حراجی‌ها فروخته شده است.

فرش‌های گلدانی را بافندگان خلاق کرمانی عصر صفوی می‌بافته‌اند. آن‌ها گونه‌ای دار مخصوص به کار می‌بردند که به ایشان امکان بافتی بهتر را می‌داده است که بر زیبایی و کیفیت و جذابیت فرش‌هایشان می‌افزوده است. مسافران اروپایی آن دوران به کرات درباره‌ی کارگاه‌های شاهی که در کاشان، اصفهان و کرمان فرش‌هایی نفیس تولید می‌کرده‌اند، نوشته‌اند. کیفیت تولیدات این کارگاه‌ها تحت حمایت شاه عباس اول (۱۵۸۷-۱۶۲۹ م)، پادشاه مقتدر ایرانی که در حمایت از هنرها در تاریخ مشهور است، به اوج رسید. او نیز مانند شاه طهماسب، پادشاه پیش از خود، امیدوار بود که نقوش فرش‌ها را با نام او بشناسند.

 

این نقاشی در موزه‌ی هنر متروپولیتن نگاهداری می‌شود و بانویی را نشان می‌دهد که در حال نواختن Theorbo است. فرش بر روی میزی پهن شده که مرد بر روی آن نشسته است.

یک قطعه قالی سوزن شیرد دوران صفوی حدود قرن هفدهم میلادی