مراحل تبديل پشم به خامه قالی بافی(نخ پشمی)
مرحله سرت کردن: مشخصات پشم به محل پرورش،نژاد و طرز تغذیه گوسفند بستگی دارد و همچنین پشمهای قسمتهای مختلف بدن گوسفند از لحاظ کیفیت و ظرافت یکسان نیست و آنجه در جنوب خراسان متداول میباشد به شرح ذیل میباشد:
الف) پشم سفید درجه یک: این نوع پشم شامل کل پشمهای سفید بدن گوسفند و بدون در نظر گرفتن پشمهای دست و پای حیوان میشود.
ب) پشم سفید درجه دو: این نوع پشم شامل پشمهای سفید دست و پای حیوان و پشمهای سفید الیاف کوتاه میباشد.
ج) پشم الوان: مخلوطی از پشمهای سیاه و قهوهای شتری و خاکستری و سایر رنگها میباشد.
د) پشم شکری «کبود»: پشمهایی که کمی تیره از پشمهای سفید باشند در این رده قرار میگیرند.
هـ) پشم مشکی: چنانچه درصدبیشترپشمهای موردسرت مشکی باشندآنهارا در این طبقه قرار میدهند.
مرحله حلاجی و شستشو:
پس از طبقه بندی پشم هر قسمت از پشم تفکیک شده و با دست و یا ماشین حلاجی میشود. و بعد شسته میشوند و بعد خشک میکنند و شستشوی پشم در روی بدن حیوان به صورت ابتدایی با آب ساده و یا با آب و صابون در داخل رودخانه و یا حوضچههای معمولی صورت میگیرد و به اصطلاح به آن گرده شور میگویند.
مرحله ریسندگی: بعد از اینکه پشم تمیز شد و برای اینکه الیاف حلاجی شده به صورتهای محکمی تابیده و جهت مصرف در قالیبافی و یا جاجیم و گلیم و غیره در آید نیاز به رسیدن دارد و در قدیم و حالا کمتر ریسندگی به وسیله دست صورت میگرفت.
بدین صورت بود که پشم آماده شده را بوسیله ابزار چوبی به نام دوک میریسیدند و نحوه عمل بدین ترتیب بوده است که پشم به صورت کلافهای روی مچ دست قرار داده در این حالت شخص ریسنده پشم را به تدریج از مچ دست به سمت دوک به مقدار زیاد باز نموده و به صورت نخ نیم تاب در آورده و با چرخ دادن دوک و با شیوه خاصی به تدریج پشم نیم تاب را به سر دوک هدایت کرده و در اثر گردش دوک پشم تاب لازم را یافته و به نخ تبدیل شده و به دور دوک پیچانده میشود.
پشم ریسی ماشینی: پشم شسته و خشک شده را که ابتدا به نسبتهای لازم مخلوط آب و روغن روی آن پاشیدهاند پس از حدو ۱۲ ساعت توسط دستگاه حلاجی زده شده و در دستگاه کاردنیک (کرمیل) که کار به نظم کشیدن الیاف پشم و تبدیل پشم طی مراحل به صورت اتوماتیک به نخ تبدیل میشود.
نمره پشم با یکی از عوامل درجه بندی، نمره پشم است. نمره پشم به ظرافت و طول الیاف آن بستگی دارد.
پشم یا کرک بره: ظریفترین پشم از بره جوان هشت ماه چیده میشود که کیفیت بسیار لطیف و عالی دارد و شش ماه بعد در ۱۴ ماهگی پشم گوسفند قویتر و ضخیمتر میشود و بدین ترتیب هرچه گوسفند مسنتر شود کیفیت پشم آن نامرغوبتر خواهدشد.
پشم قوچ: پشمی است که ضخامت و کلفتی آن از حد معمولی بیشتر است.
پشم میش: پشمی که در آن تارها یا یکدست یا مخلوط است.
خصوصیات فیزیکی پشم:
استحکام کشش تا حد پارگی پشم در شرایط خشک ۷/۱-۱ گرم بر دینر و این استحکام در حالت خیس۶/۱-۸/۰ گرم دینر میباشد.
تأثیر حرارت:
اگر پشم برای مدت زیادی در صد درجه سانتی گراد حرارت داده شود از استحکام آن کاسته شده و حالت نرمی و لطافت خود را از دست میدهد و. در حرارت ۱۳۰ درجه سانتی گراد تجزیه شده و به زردی میگراید. و در ۳۰۰ درجه سانتی گراد سوخته و کز میکند. پشم در مجاورت با شعله سوخته و از خود بوی پر یا موی سوخته میدهد و در اثر دور کردن شعله سوختن پشم متوقف میگردد.
تأثیر نور آفتاب:
کراتین پشم تحت تأثیر نور آفتاب تجزیه شده و گوگرد پشم نیز به اسید سولفوریک تبدیل گردیده و سبب تغییر رنگ پشم و خشن شدن آن در زیر دست شده و از استحکام آن کاسته میشود.
تأثیر اسیدها:
پشم در اسید سولفوریک داغ به طور کامل تجزیه میگردد، در اسید نیتریک نیز پشم را اکسید کرده و به آن صدمه میزند ولی پشم در مقابل سایر اسیدها مقاوم است.
تأثیر قلیاییها:
کراتین پشم در مقابل مواد قلیایی حسا بوده و در سود سوز آور حل میشود. شستشو و عملیات تحمیکی پشم در محیط قلیایی باید ملایم و با دقت انجام گیرد و حتی اگر سود غلیظ و داغ باشد باعث صدمه دیدن پشم و زردی ان میشود. مواد قلیایی ضعیف مثل آمونیاک، بوراکس و فسفات سدیم تأثیر سوء زیادی روی پشم ندارند.
تأثیر مواد احیاء کننده:
مواد احیاءکننده باندهای دی سولفید موجود در لیف پشم را میشکنند. تأثیر رطوبت: پشم بیش از هر چیز دیگری به آسانی رطوبت را جذب نموده و به راحتی نیز آن داغ و بخار در مدت کوتاهتری روی لیف پشم اثر گذاشته و از استحکام آن میکاهد.
الیاف پشم دارای شفافیت و درخشش طبیعی است که با توجه به نوع و خصوصیات آن متفاوت میباشد. شفافیت لیف بستگی به فرم و طبیعت لیف و میزان انعکاس نور از سطح لیف دارد به طور مثال پشم گوسفنداننژاد انگلیسی لینکن ولیستر به نسبت منعکس نمودن نور حالت شفافیت و باقی ابریشم را دارد و رنگ پشم گوسفندانی که معمولاً برای تولید پشم پرورش داده میشوند سفید میباشد.