تأثير غنی‌سازی برگ توت با ويتامين ريبوفلاوين بر عملکرد اقتصادی و باروری کرم ابريشم .Bombyx mori L
تأثير غنی‌سازی برگ توت سفيد (Morus alba L.) با ويتامين ريبوفلاوين در غلظت‌هاي7، 37، 77 و 127 پی پی ام روی رشد و نمو لاروها، ويژگی‌های پيله و باروری کرم ابريشم Bombyx mori L. هيبريد 104×103 مورد مطالعه قرار گرفت.
لاروهای کرم ابريشم روزانه در يک وعده با برگهای تازه توت شين اينچه نويسه غنی‌سازی شده با ويتامين ريبوفلاوين تغذيه شدند. تمامی پارامترهای بيولوژيکی و اقتصادی بر اساس روش‌های رايج در نوغانداری اندازه‌گيری شد. وزن لاروی در روز هفتم سن پنجم در تيمار 77 پی پی ام بيشترين مقدار را در بين تيمارها دارا بود که در مقايسه با شاهد 47 درصد افزايش داشت.
بيشترين وزن پيله و شفيره ماده در تيمار 127پی پی ام برابر 62/1 و 17/1 گرم و برای جنس نر در تيمار 37 پی پی ام برابر 17/1 و 9/0 گرم ثبت شد.تيمار 77 پی پی ام بيشترين ميزان وزن قشر پيله و در صد قشر پيله را برای ماده 32/0 گرم و 46/21 درصد و نر 31/0 گرم و 06/26 درصد دارا بود. بيشترين وزن 50 تخم در تيمار127 پی پی ام برابر 027/0 گرم ثبت شد در حالیکه تيمار 77 پی پی‌ام بيشترين تعداد تخم و در صد تفريخ آن را دارا بود. نرخ مؤثر پرورش دارای بيشترين ميزان در تيمار شاهد، 72درصد بود، ولی اين افزايش در مقايسه با ساير تيمارها اختلاف معنی‌داری نداشت. نتايج نشان داد که ريبوفلاوين می‌تواند در غلظت 77 پی پی ام برای افزايش توليد پيله و تخم کرم ابريشم B.mori استفاده شود.
بیماریهای کرم ابریشم
کرم ابریشم بوسیله تعداد بسیاری از عوامل بیماری زا از جمله ویروس‌ها، باکتری‌ها،قارچ‌ها و تک یاخته‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این بیماری‌ها تقریبا در تمامی نقاط دنیا که پرورش کرم ابریشم وجود دارد رخ می‌دهد و محصول نوغان کرم ابریشم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. با یک سری برنامه
ریزی‌ها می‌توان این بیماری‌ها را کنترل و با آن‌ها مبارزه کرد اما هیچکدام از این برنامه‌ها نمی‌تواند بقدر این مسئله مهم و تعیین کننده باشد که پیشگیری از ورود یا آلودگی درست باندازه رفع آلودگی اولیه بتواند در مبارزه نقش داشته باشد. همچنین باید دقت کرد حتی المقدور کرم ابریشم در معرض
حالتهای استرس زا مانند حرارت نامطلوب و رطوبت نامناسب، تهویه بد، تغذیه ناکافی که می‌تواند براحتی باعث بیماری شود، قرار نگیرد.
کلیه علائم در بیماریهای کرم ابریشم که با بی‌اشتهایی، اسهال، استفراغ، نرمی بدن و سستی، آبکی شدن همراه است، (حتی به دلیل عوامل ناشناخته) فلاشری نامیده می‌شود. این بیماری‌ها در فصل گرم و رطوبت بالا شیوع بالایی پیدا می‌کند. البته بطور کلی شیوع بالای بیماری غیر معمول است مگراینکه ضدعفونی ضعیف و یا با شیوهء نادرست انجام شده باشد، هم چنین تجمع مدفوع در سینی‌های پرورش، تغذیه با برگهای آلوده، کاربردباکتری کش‌های غیر ایمن، می‌تواند شیوع بیماری‌ها باضایعات بالارا بوجودآورد.
بطور کلی بیماریهای باکتریایی در کرم ابریشم به سه دسته تقسیم می‌شوند.: بیماریهای سپتی سمی، بیماریهای گوارشی، بیماریهای توکسینی.
الف- سپتی سمی:
زمانیکه باکتری بتواند درخون (لنف) کرم ابریشم در هر مرحله‌ای (لارو- شفیره و پیله – پروانه) تکثیر پیدا کند، سپتی سمی ایجاد می‌شود. سپتی سمی درمرحلهء لاروی منجر به مرگ، اما در مرحلۀ پیله و پروانه، ضایعه منحصر به کوچک شدن پیله و تاثیر بر تخم‌های تولیدی می‌باشد.
عامل بیماری
این بیماری می‌تواند بوسیله تکثیر عوامل باکتریایی بسیاری از جمله استافیلوکوک و استرپتوکوک وباسیل در لنف کرم ابریشم ایجاد گردد. راه آلودگی بیشتر از طریق ضربه‌ها و زخم‌ها و بندرت ازطریق دهانی صورت می‌گیرد. یکی از اصلیترین باکتریهای موجود سپتی سمی که عموما ایجاد می‌گردد، سپتی سمی سینه سیاه است و مسبب آن از اعضاء خانوادهء باسیلوس‌ها بنام اوباکتریال با اسپور انتهایی و گرم مثبت است.
عامل مهم دیگرکه باعث ایجاد سپتی سمی قرمز یا سپتی سمی سراتیا می‌گردد، بوسیلۀ باسیلوس سراتیا مارسسنس که گرم منفی و بدون اسپوراست ایجاد می‌شود. مراحل اولیهء آن به ضدعفونی کننده‌ها، مقاوم‌تر از مراحل بعدی میکروب می‌باشد. البته به استثناء امولسیون آهک که مقاومتی در برابر آن ندارد.
معمولا سپتی سمی علائم عمومی مانند بیحالی و سستی در حرکت، کاهش اشت‌ها، بدن کشیده، سینه متورم، چروکیدگی غیر عادی بند‌ها، استفراغ و عدم قدرت گرفتن در پا‌ها، را دارا می‌باشد. بدن نرم وبیرنگ می‌گردد و دیوارۀ بدن براحتی باز شده و از آن مایع بدبویی خارج می‌شود. تفاوت دو بیماری سپتی سمی سیاه و قرمز از نظر علائم این است که در سپتی سمی سینه سیاه، سیاه شدن از ناحیۀ سینه شروع و به ناحیۀ پشتی احشائی گسترده شده و نهایتا تمام بدن سیاه و فاسد می‌گردد، در حالیکه در سپتی سمی قرمز بدن نرم می‌شود و مختصری رنگ قرمز بخود می‌گیرد.
سپتی سمی‌ها معمولا بیماری‌هایی حاد هستند که بسیار سریع گسترش پیدا می‌کنندسیر بیماری ازآغاز آلودگی تا مرگ در ۲۸ درجه سانتیگراد حدود ۱۰ ساعت است. در درجۀ حرارت بالا‌تر، همه ساعت رخ می‌دهد. همه گیری بیماری و مرگ در ۶-۵ ساعت رخ می‌دهد.
پیشگیری و کنترل
بهترین شرایط مطلوب برای ایجاد سپتی سمی رطوبت و حرارت بالا است، پس این بیماری‌ها در فصل گرما و با رطوبت بالا بیشتر رخ می‌دهند. بیماری سپتی سمی معمولا بدنبال یک زخم بوجود می‌آید.
باکتری از راه زخم وارد می‌شود و در لنف کرم ابریشم تکثیر پیدا می‌کند و وضعیت طبیعی دفاع بدن کرم راازبین برده و سپتی سمی تولید می‌شود. بیشترین صدمات و ضربه‌های مرحلۀ پنجم لاروی، باعث ایجاد این بیماری‌ها می‌گردد. موثر‌ترین راه کنترل سپتمی سمی این است که در اتاق پرورش با
داشتن بهداشتی مناسب، اجازۀ رشد باکتری‌ها را بروی برگ‌ها و وسایل ندهیم. باید مراقب بود که مدفوع در سینی‌های پرورش بر روی هم جمع نشود و جمعیت لاروها در سینی پرورش بیش از اندازه نباشد تا از صدمات و ضربه‌های بدنی آن‌ها جلوگیری شود
بیماریهای باکتریایی دستگاه گوارش
عامل بیماری:
عوامل بیماری غیر اختصاصی هستند و یکی ازعوامل باکتریایی که با این بیماری همراه است، باکتری گرم مثبت از خانوادۀ استرپتوکوک‌ها می‌باشد. که اندازۀ آن ۹/۰-۷/۰است.
علاوه بر استرپتوکوک‌ها، تعدادی باسیل‌های کوچک و بزرگ که در دستگاه گوارش وجود دارند که می‌توانند بیماری را بوجود آورند. تغذیهء ضعیف، عوامل منفی و نقص‌های محیطی و کیفیت پرورش، پایین می‌تواند دفاع طبیعی دستگاه گوارش را ضعیف و دراین شرایط اگر تعداد باکتریهای بلعیده شده همراه با برگ توت، افزایش یابد باعث تخریب بافت پوششی دستگاه گوارش وبیماری می‌گردد.
علائم:
بطور عمومی علائم بی‌اشتهائی، حرکت با سستی، سر شفاف، رشد کند و نابرابر لاروها، گا‌ها مخروجات معقدی و دهانی، دیده می‌شود. کرم بیمار معمولا زیر برگ‌ها پنهان می‌شود. در مواردیکه بیماری در مراحل آخر رشد برای مثال در مرحلۀ پیله بافی، رخ دهد، کرم در این مرحله باقی می‌ماند و هیچ پیله‌ای نمی‌بافد و سرانجام می‌میرد.
پیشگیری و کنترل:
با تغدیه خوب از برگهای مغزی، کنترل رطوبت و درجۀ حرارت محیط پرورش، رعایت وضعیت بهداشتی در محیط پرورش، حذف کرمهای بیمار، شاید بتوان تا حد قابل ملاحظه‌ای از بیماری پیشگیری یا میزان آن را کاهش داد. افزودن کلرامفنیکل به جیرۀ غذایی می‌تواند تا حد زیادی در بیماری بهبود ایجاد نماید.
بیماری سوتو:
سوتو یک بیماری باکتریایی توکسیک است و زمانیکه باسیل عامل بیماری بتواند در بدن کرم ابریشم تولیدسم نماید، ایجاد می‌گردد.
عامل بیماری:
این بیماری بوسیلۀ انواع باسیلوس تورینژینسیس از خانوادۀ باسیلوس‌ها گونه اوباکتریال‌ها بوجود می‌آید. باکتری بیماری سوتو، هم به شکل رویا و هم به شکل اسپوردار دیده می‌شود. اسپورآن می‌تواند اندوتوکسین دلتا تولید نماید. آلودگی معمولا از طریق دهانی صورت می‌گیردو البته از راه زخم‌ها و آسیب‌های پوستی نیز وارد می‌شود. بعد از ورود به بدن کرم ابریشم، کریستال‌های سم در ترشحات بازی روده حل و از دیوارۀ گوارش جذب می‌گردد. سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به فلج اعصاب می‌گردد.
علائم:
لارو بیمار بطور ناگهانی اشتهای خود را از دست می‌دهد و علائم به خود پیچیدن، بالابردن سر، گرفتگی بدن، لرزش، فلجی، بیقراری و افتادن ناگهانی و مرگ سرانجام دیده می‌شود. لاشه پس از مرگ کوتاه و قابلیت کشش خود را از دست می‌دهدو بهنگام لمس بسیار سخت بنظر می‌رسد و سرحالت قلاب مانند پیدا می‌کند. بدن بتدریج قهوه‌ای و سیاه رنگ و سپس فاسد شده، تبدیل به مایع قهوه‌ای سیاه و بدبویی می‌گردد.
پیشگیری و کنترل:
علاوه بر ضدعفونی محل و وسایل پرورش باید پیوسته مراقب باشیم که عامل بیماری وارد محل پرورش نشود. هم اکنون بعضی از انواع خانوادۀ باسیلوس تورینژینسیس برای مبارزۀ بیولوژیکی بر ضد بعضی پشه‌ها تکثیر می‌شوند. البته مضر بودن آن‌ها برای کرم ابریشم باید مورد ارزیابی قرار گیرد و بسیار قاطعانه از کاربرد انواعی که در بدن کرم ابریشم تولید توکسین می‌نماید، در نواحی پرورش کرم ابریشم جلوگیری گردد.
بیماریهای قارچی
بیماریهای قارچی در کرم ابریشم بوسیلۀ بعضی از قارچهای انگلی بوجود می‌آیندو دو بیماری
مهم قارچی در کرم ابریشم موسکاردین و آسپرژیلوس می‌باشد. بیماری موسکاردین انواع مختلفی را
شامل می‌شود. این انواع بستگی به نوع اسپور و رنگی که روی بدن ایجاد می‌کند، دارد. مثلا
موسکاردین سفید، موسکاردین سبز و موسکاردین زرد، موسکاردین سیاه و ….
معمولیترین و بیشترین بیماری قارچی که رخ می‌دهد، موسکاردین سبز و سفید می‌باشد. البته
همانطور که قبلا ذکر شد آسپرژیلوس نیز در کرم ابریشم ایجاد بیماری می‌کندوالبته بیشتر کرمهای ابریشم جوانرا مبتلا می‌سازد. معمولا بعد ا ز بیماریهای قارچی کرم ابریشم، بدن سخت و گچی
می‌شود، که در مورد موسکاردین این حالت کلسینو نامیده می‌شود.
موسکاردین سفید
یکی از بیماریهای قارچی که شیوع گسترده‌ای نیز دارد، موسکاردین سفید است. که درهمۀ کشورهائی که پرورش کرم ابریشم وجود دارد، معمولا رخ می‌دهد. این بیماری معمولا در فصول سرد و بارانی که حرارت کمی پایین و رطوبت بالا است ایجاد می‌گردد
عامل بیماری:
این بیماری بوسیلۀ انواع مختلفی از بیوریا بزیاناBeauveria bassiana شیوع پیدا می‌کند. این قارچ از خانواده مونیلیا‌ها می‌باشد که از دسته قارچهای ناقص هستند
انتقال بیماری”
بیماری بیشتر از طریق تماس مستقیم و البته نه از طریق گوارشی و یا راه ورود به زخم‌ها انتقال، می‌یابد. منبع آلودگی اصلی لاروهای مومیایی شده، روزنامه‌های آلوده که در جایگاه استفاده شده، سینی‌های پرورش آلوده، لارو مرده وپروانه‌های وحشی که درتوتستان وجود دارند و ممکن ست آلوده باشند،
علائم:
در ابتدای آلودگی علائم بیماری چندان مشخص نیست. درسیر پیشرفت بیماری، برروی پوست لکه‌های مرطوب ایجاد می‌گردد. در این مرحله لارو اشتهای خود را از دست می‌دهد حرکت نمی‌کند. بدن لارو نرم شده، پوست حالت کشیدگی خود را از دست می‌دهد و سرانجام لارو کاملا «بی‌حرکت می‌ماند و می‌میرد. قبل از مرگ اسهال و استفراغ دیده می‌شود. بعد از مرگ در ابتدا، بدن نرم بتدریج بدن سخت می‌گردد.
در این مرحله بدن صورتی رنگ شده و این بدلیل رشد باکتری سراتیا مارسسن می‌باشد، که بطور ثانویه برروی پوست قارچی شده، رشد کرده است. بعد از دو روز می‌سلیوم‌های هوایی تبدیل به کونیدیا می‌گردند. در شرایط حاد بیماری قارچی، منظرهءکونیدیا‌ها بر روی بدن به استثناءقسمت کیتینی سر، شبیه به پوششی از پشم سفید می‌شود. لاروبر خلاف سایر بیماریهای کرم ابریشم بعد از مرگ فاسد نمی‌شود، بلکه به دلیل ترشح اکسودای کریستالهء آمونیوم و منیزیم بوسیلهءقارچ، سخت می‌گردد.
پیشگیری و کنترل: قبل از شروع پرورش دورۀ جدید کرم ابریشم باید تمامی اتاق‌ها، وسایل و محیط اطراف پرورش بامحلول پودر آهک ۵% ضدعفونی شود. این بیماری می‌تواند با کنترل دو فاکتور حرارت و رطوبت که از فاکتورهای مهم رشد قارچ‌ها هستند، براحتی پیشگیری شود. برای جلوگیری از رشدقارچ‌ها، باید محل پرورش را تمیز وخشک نگه داشت. اگر در زمان پرورش، آلودگی قارچی ایجاد شود، باید پس از تمیز کردن جایگاه پرورش، سینی‌ها و تعویض کاغذهای جایگاه، کلیهء آنهاضدعفونی و سپس جایگزین گردند. کرمهای بیمار قبل از اینکه مومیایی شوند بدقت خارج گردند و درون یک ظرف آهک قرار گیرند یا سوازنیده شوند یا با پاشیدن ضدعفونی کننده بر روی آن‌ها عمیقا مدفون گردند.
موسکاردین سبز:
عامل بیماری: بیماری بوسیله قارچ نوماری ریلی فارلوnomuraea rileyi farlo از خانوادۀ مونیلیا ازدسته قارچهای کامل صورت می‌گیرد. آلودگی بوسیله تماس مستقیم کونیدیا از طریق پوست انجام می‌شود. در شرایط مطلوب تکثیر در۱۵-۲۰ساعت تمام می‌شود. منبع اصلی آلودگی، لارو مومیائی شده بیمار و پروانه‌های وحشی آلودۀ توتستان می‌باشند. سه مرحله بیماری موسکاردین سبز شبیه موسکاردین سفید، یعنی کونیدیم، می‌سلیوم رویا و می‌سیلیوم هوایی است
علائم: در ابتدای بیماری علائم قابل ملاحظه‌ای مشاهده نمی‌شود. در سیر بیماری، لکه‌های نامنظم قهوه‌ای سیاه، بر روی قسمت‌های پهلو، پشت و احشائی دیده می‌شود. بعضی مواقع این لکه‌های رنگی بوسیلۀ حلقه‌ای روشن احاطه می‌گردند. در موارد شدید بیماری، اسهال استفراغ دیده می‌شود و سرانجام
مرگ فرا می‌رسد. لاشه بعد از مرگ نرم است، اما بتدریج سخت می‌گردد. ۳-۲ روز بعد از مرگ می‌سلیوم‌ها از قسمت داخلی پوست و منافذ تنفسی ظاهر می‌شود و کم کم تمام بدن را می‌پوشانند. – ۱۰-۱۵ روز بعد این می‌سلیوم‌ها بوسیله کونیدیای سبز تازه، پوشیده می‌شود.
آسپرژیلوزیس: این بیماری بوسیله انواع مختلف آسپرژیلوس و استریگماهای مربوط به خانوادۀ مونیلیا ایجاد می‌گردد. که از قارچهای ناقص م یباشندو در حدود یک دوجین از انواع آن می‌توانند کرم ابریشم را آلوده کنند که در این ارتباط آسپرژیلوس فلاوی و آسپرژیلوس اریزا البته معمول‌تر می‌باشند. مراحل رشد قارچ شامل می‌سلیوم رویا، کونیدیوم و می‌سلیوم هوایی است.
علائم: این بیماری بیشتر مراحل اول و دوم لاروی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، و لی نمی‌تواند رشد آن ر امتوقف سازد. لارو بیمارخوردن برگ توت را متوقف می‌کند و دچار سستی ورخوت شده، پوست دارای تلالوءلوی خاصی می‌گردد و سر انجام مرگ فرا م یرسد. پیش از مرگ، سرو سینه لارو اتساع پیدا کرده
و استفراغ می‌کند. یک روز بعد از مرگ می‌سلیوم‌های هوایی ظاهر شده و سپس کونیدیا‌ها تمام بدن را می‌پوشانند و بسته به نوع قارچ، رنگ آن بر روی بدن متفاوت است. سختی لاشۀ کرم ابریشم بعدازمرگ محدود به محل نفوذ قارچ است، اما قسمت‌های دیگر لاشۀ کرم ابریشم، سیاه و گندیده می‌گردد.
کنترل و پیشگیری: این برنامه مانند کنترل موسکاردین است و اصلیترین منبع آلودگی لوازم و وسایل پرورش که به قارچ آلوده شده‌اند، می‌باشد. برای ضدعفونی می‌توان از محلول اهک ۵% استفاده کرد.
ضدعفونی سالن پرورش
۱-فرمالین ۲-۳% برای هر متر مربع یک لیتر
۲-هیپو کلریت سدیم ۲/۰-۳/۰درصد بصورت اسپری
۳-آهک کشته ۵%
