در فرش ترکیه و هند و تا حدودی در پاکستان، استفاده از ابریشم مصنوعی به جای ابریشم طبیعی رواج دارد و وسوسه عده ای برای تقلید از این کار در ایران طبیعی می باشد. اما باید در نظر داشت که سابقه و ارزش فرش های دستباف ایران به طبیعی بودن ابریشم آن است.
ابریشم طبیعی
در مرحله شفیر کرم ابریشم شروع به تولید پیله می نماید. ابریشم واقعی در واقع پوشش پیله کرم ابریشم در فرم شفیره آن است.
هر پیله ابریشم یک نیمتا دو نیم گرم وزن دارد که ۱۰% آن ابریشم است و الیاف ابریشم موجود در یک پیله می تواند تا چند صد متر (طول داشتهباشد. الیاف پیله را می ریسند و کلاف نموده و در نهایت آماده ی استفاده می نمایند.
کرم پس از این مرحله پیله را سوراخ نموده و تبدیل به پروانه توت یا پروانه ابریشم آسیایی می گردد که با جوشاندن و یا حرارت قبل از این کار، آن را از بین می برند. شاید شنیده اید که کرم های ابریشم به پروانه تبدیل می گردند و پروانهٔ آن پرواز می کند. این حرف اشتباه است چون پروانه های کرم ابریشم پر نمی زنند اگر هم پر بزنند کرم ابریشم نبوده اند!
بد نیست بدانید که ابریشم طبیعی یک پروتئین فیبری متشکل از تعدادی از اسیدهای آمینهاست که مواد تشکیل دهنده این ابریشم عبارتند از:
- گلیسین(۴۴٫۵٪)
- آلانین (۲۹٫۳٪)
- سرین (۱۲٫۱٪)
- والین (۲٫۲٪)
- تیروزین (۵٫۲٪)
- اسید گلوتامیک (۱٪)
- و تعدادی دیگر( کمتر از ۱٪)
افراد دارای تحصیلات رشته شیمی می دانند که فرمول شیمیایی ابریشم طبیعی C15H23O6N5 است. ابریشم استحکام کششی خیلی بالایی دارد.
جالب است بدانید که با طناب ابریشم طبیعی به قطر یک خودکار می توان یک هواپیما بوینگ ۷۴۷ را بلند کرد.
ابریشم مصنوعی
ابریشم مصنوعی همان پنبه جلا داده شده است و گاهی اوقات به معنی فیبر ساخته شده از رایون و یا ترکیبی از الیاف شیمیایی دیگر می گویند. که بحث در مورد آن در این مقاله از حوصله خارج است.
روش و نحوه شناسایی فرش ابریشم طبیعی؟
روش اول اینکه قبل از خرید از هر بازاری به هر نحوی روحیه حاکم بر فروشندگان آن بازار را شناسایی کنید. به عنوان مثال در هند خیلی راحت فروشندگان با اطمینان قالی با پرز مصنوعی را قالی ابریشمی معرفی کرده و حتی برای آن کارت گارانتی صادر می کنند برعکس در انگلستان فروشنده ی فرش تنها ممکن است اگر شما نپرسید از اظهار واقعیت اجتناب نماید. در ایران هم شما ممکن است از فروشندگان تورهای مسافرتی ذهنیتی داشته باشید و در مورد فروشنده سوپرمارکت محله خود نیز برداشتی متفاوت.
روش دوم اینکه درخواست توضیحات بدون ابهام و کامل از فروشنده و توجه به سرنخ ها داشته باشید.به عنوان مثال یک دلال یا فروشنده ممکن است توضیحات مبهمی به شما بدهد و به جای عبارت «ابریشم مصنوعی» یک اصطلاح محلی یا ناشناس استفاده کند و با ایجاد ذهنیت غلط، به جای یک فرش ابریشم، یک فرش از جنس ابریشم مصنوعی به شما بفروشد!
روش سوم اینکه توجه به بافت نیز می تواند تا حدودی رهنمای شما باشد. در اغلب موارد قالی یا فرش ابریشمی ریزبافت است. بخصوص فرش تمام ابریشم پس اگر یک فرش درشت می خرید در مورد طبیعی بودن ابریشم آن دقت بیشتری داشته باشید.
روش های امتحان کردن ابریشم فرش
سه روش زیر برای شناسایی و امتحان کردن ابریشم واقعی از نوع مصنوعی در فرش عبارتند از:
- روش اول-سوزاندن! اگر فروشنده فرش به شما اجازه داد، یک گره را در آورده و بسوزانید. به خاکستر آن و بوی دود دقت داشته باشید. اگر ابریشم طبیعی باشد باید در برابر شعله گلوله ای تقریبا سیاه شده و بویی شبیه سوختن مو خواهد داشت زیرا مو و ابریشم هر دو بافت های پروتئینی اند. اما اگر خاکستر نرم و گچی رنگ و دود آن نیز بویی شبیه کاغذ دارد، ابریشم مصنوعی در آن استفاده شده است.
- روش دوم- فرش را با کف دست نوازش کنید. اگر کف دست تان گرم شد ابریشم طبیعی است و در غیر اینصورت ابریشم مصنوعی است. در برخی مواقع به حسی که دارید، شک می کنید در این صورت حتما فرش مورد نظر را با یک فرش ابریشمی که از اصل بودن آن مطمئن هستید، مقایسه کنید.
- روش سوم- حل نمایید! دقیق ترین روش تمایز ابریشم طبیعی از مصنوعی دقت به تفاوت های آنها از نظر شیمیایی است.
یک آزمایش ساده: در دمای اتاق، یک محلول تهیه کنید از شانزدهگرم سولفات مس در یکصد و پنجاه میلی لیتر آب ده گرم گلیسیرین به آن اضافه نمایید، سپس سود سوزآور را آرام آرام اضافه نموده تا وقتی که یک محلول روشن به دست آید. این محلول یک نمونه کوچک از ابریشم طبیعی را در خود حل می نماید، اما بر ابریشم مصنوعی بی تأثیر خواهد بود.
امیدوارم روش های فوق که توسط کارشناسایی مکباف ارائه شده اند، شما را در شناسایی هر چه بهتر فرش ابریشم یاری کند.
