مفاهیم آموزشی

آشنایی با نمره متریک

نمره متریک یکی از مدلهای نمره گذاری نخ در سیستم غیر مستقیم است وعبارت است از مقدار مترهای موجود در یک گرم از نخ.

چنانچه نمره متریک نخ پشمی را خواسته باشیم محاسبه نماییم کافی است یک گرم از آن نخ را وزن و سپس طول آن را برحسب متر اندازه گیری نماییم بنابراین همواره متریک یک نخ از تقسیم طول آن نخ بر وزن آن بدست می آید .توجه داشته باشید که نمره مورد استفاده برای خامه قالی برای نخ خام مورد استفاده بکار رفته و تعداد لای خامه بصورت پسوند مورد استفاده قرار می گیرد.

آشنایی با نمره متریک خامه قالی می تواند تسلط و اشراف ما را به بسیاری از امور فرش امکانپذیر نماید.  با استفاده از نره متریک یک نخ می توانیم مقدار مورد استفاده خامه قالی حتی برای هریک از رنگها ی نقشه را محاسبه نماییم ،قادر خواهیم بود خامه ای را برای بافت مورد استفاده قرار دهیم که متناسب با رجشمار فرش باشد.

چند مثال در این خصوص می تواند شما را بیشتر با نمره متریک خامه آشنا نماید.

الف:مطلوب است محاسبه نمره متریک نخی که 60 گرم آن 2000 متر طول دارد.    نمره متریک 33.3=60 /2000

ب:50 گرم نخ نمره 10 متریک چند متر طول دارد.   متر 500=10*50

ج:1000متر نخ نمره 5 متریک چند گرم وزن دارد.   گرم 200=5/1000

ملاحظه می نمایید که چنانچه دو پارامتر را در اختیار داشته باشیم می توانیم پارامتر سوم را که مجهول است پیدا نماییم . سه پارامتر طول ،وزن ،نمره نخ هستند که با استفاده از دوتای آنان می توانیم سومی را بیابیم .

نمره پنبه ای یا انگلیسی

نمره پنبه ای یا انگلیسی از دیگر مدلهای نمره گذاری سیتم غیر مستقیم است .علیرغم آنکه همانند نمره متریک و فرانسوی در گروه نمره گذاری غیر مستقیم است اما مقیاس اندازه گیری طول و وزن با آنان تفاوت دارد .

چرا که طول آن برحسب تعداد کلافهای 840 یاردی و وزن آن برحسب پوند تعریف می گردد . به  دیگر سخن واحد طولی آن یارد که معادل نهصد وسیزده هزارم متر است و واحد سنجش وزن نخ پوند است که معادل 6.354 گرم است (این واحد در کاشان برای وزن نمودن ابریشم کاربرد دارد که به سنگ مشهوراست ).
نمره پنبه ای اینگونه تعریف می گردد: عبارتست از تعداد کلافهای 840 یاردی موجود در یک پوند . نحوه محاسبه نمره پنبه ای یک نخ که در قالی بافی عمدتا برای چله و پود پنبه ای بکار میرود طول را برحسب یارد تقسیم بر وزن نخ بر حسب پوند نمره و عدد بدست آمده را بر 840 تقسیم می نماییم .
مثال : نمره انگلیسی نخی که نمره متریک آن 10 است را محاسبه نمایید؟
چون نخ نمره متریک 10 است بنابراین هر 10 متر آن یک گرم است بنابراین وزن آن برحسب پوند1/453.6 می باشد و چون طول آن 10 متر است بنابراین طول آن برحسب یارد 11=1000/913*10
بنابراین محاسبه آن بدینصورت است 840 /1/453.6 /11
نمره پنبه ای نخی که نمره متریک آن 10 است     6=840 / 453.6*11

نمره دنیر

نمره دنیر برخلاف نمره های متریک ،فرانسوی و انگلیسی از مدلهای نمره گذاری در سیستم مستقیم است که هرچه نخ نمره بالاتری داشته باشد از ضخامت بیشتری برخوردار خواهد بود .

نمره دنیر معمولا برای الیاف و نخ ابریشمی اعم از بافت ،چله و پود قالی بکار میرود ، مثلا نخ خامی که برای آماده سازی چله ابریشمی ابریشمی بکار می رود دارای نمره 60 یا 40 دنیر است چند لاشده و برای رجشمارهای مختلف فرش مورد استفاده قرار می گیرد .طول نخ برای محاسبه نمره دنیر برحسب متر و وزن آن برحسب گرم و ضریب ثابت آن عدد 9000 است.

تعریف نمره دنیر:نمره دنیر یک نخ عبارت است از وزن 9000 متر از نخی برحسب گرم .برای محاسبه نمره دنیر یک نخ وزن طول مشخصی از یک نخ را تقسیم بر طول آن نموده سپس در عدد 9000 ضرب می نماییم

مثال : مطلوب است نمره دنیر نخی که 4000 متر آن 40 گرم وزن دارد

نمره دنیر نخ 16.8=9000*4000/40=نمره دنیر

مثال 2: مطلوب است محاسبه نمره دنیر نخی که نمره متریک آن 100 است

نمره دنیر نخ 90=9000*1/100=نمره دنیر

نمره تکسیکی

نمره تکسیکی دیگر از مدلهای سیستم نمره گذاری مستقیم نمره تکس است، نمره تکس بسیار مشابه نمره دنیر است.

واحد طولی آن برحسب متر و وزن آن برحسب گرم است تعریف نمره تکس به شرح زیر است. نمره تکس عبارت است از وزن 1000 متر از نخی برحسب گرم .بنابراین نمره تکس همواره یک نهم نمره دنیر و طبعا” نمره دنیر 9 برابر نمره تکس خواهد بود.
برای محاسبه نمره تکس طول وزن مشخصی از یک نخ را محاسبه و وزن را تقسیم بر طول نموده عدد بدست آمده را ضرب در ضریب ثابت 1000 می نماییم.

مثال 1: 2000 متر از نخی 20 گرم است نمره تکس آن را محاسبه نمایید؟

نمره تکس 10=1000*2000/20=نمره تکس

مثال 2: اگر نمره تکس نخی 1 باشد نمره های دنیر ، متریک و فرانسوی آن را محاسبه نمایید. از آنجا که نمره تکس نخ 1 می باشد بنابراین 1000 متر آن یک گرم وزن دارد . چون نمره تکس آن یک است پس نمره دنیر آن 9 برابر شده و معادل 9 است.

چون نمره متریک از تقسیم طول بر وزن بدست می آید. 1000=نمره متریک

چون نمره فرانسوی از تقسیم طول بر وزن ضربدر یک دوم بدست می آید. 500= نمره فرانسوی

ابرش دار نمودن خامه قالی

ایجاد تغییرات بسیار زیاد دربک شید رنگی را ابرش دار نمودن آن گویند.برخی از دستبافته ها همانند گبه زیبایی و جلوه هر چه بیشتر خود را از ابرش دار نمودن خامه قالی توسط رنگرز میگیرند .

در واقع هر چه بیشتر رنگرز بتواند خامه قالی را رگه دار نماید و طیفی از رنگها را در سطح گبه ایجاد نماید ارزش افزوده گبه بیشتر می شود.برای ابرش دار نمودن خامه قالی رنگرزان از تکنیکهای مختلفی بهره میگیرند ولی رایجترین راه ابرش دار نمودن خامه قالی زدن گرههای ممتد کلاف در هنگام رنگرزی است، البته این گرهها نباید بگونه ای باشد که رنگ اصلا” به آن قسمت کلاف نرسد، استفاده از پشم های متنوع برای تهیه خامه باعث عمیق تر شدن ابرش خامه و زیباتر شدن آن میگردد.

خامه ابرش دار را با محلول صابون یک گرم در لیتر و در دمای 40 درجه بمدت نیم ساعت شستشو دهید تا هم ثبات رنگی آن افزایش یابد و هم جلوه رنگی آن!

آناتولی کجاست؟

آناتولی به منطقه ای حدفاصل دریای سیاه و مدیترانه گفته می شود. اقوام مختلفی اعم از ترکها، کردها و ارامنه در این منطقه زندگی می نمایند که طبعا فرش آناتولی حاصل تلاش این اقوام و یونانی تبارهایی است که در این منطقه زندگی می کرده اند .

شاید بهترین نمونه های تولیدات آناتولی دستبافته های کارگاهی اوشاک باشد.فرشهای آناتولی به استثنای تعداد محدودی از قالیهای مناطق مرکزی و شرق آن با گره متقارن بافته می شود همچنین در گذشته عمدتا قالی آناتولی با تار و پود پشمی دو لا با تاب z بافته می شد. سلاجقه نقش مهمی در توسعه فرش بافی آناتولی داشته وبعدها امپراتوری عثمانی نیز کارگاههای قالی بافی سلطنتی را در این منطقه توسعه داد.

امروزه هم قالی آناتولی جایگاه خود را در بازار جهانی داشته وبسیاری از طرحها و نقوش آناتولی به سفارش تجار ترک در کشورهای آسیای میانه بافته میشود و به نام قالی ترکیه به بازارهای جهانی عرضه میگردد همچنین بخشی از پشم مرغوب و دستریس منطقه کردستان بصورت قانونی یا قاچاق به این کشور صادر و برای تولید قالی های آناتولی مصرف می گردد.

نقشمایه و نقوش حیوانی

نقشمایه و نقوش حیوانی طیف گسترده ای از نقوش قالی های شرقی و بالاخص قالی ایرانی که بصورت واقعی یا استیلیزه شده از حیوانات پیرامون زندگی بافنده یا طراح گرفته شده ویا ریشه در آرزوها وافسانه ها داشته و دارد.

در گروهی از طرح ها و نقشه های شکارگاهی از نقشمایه های حیوانی بیشتر استفاده شده است. در برخی از دستبافته ها همانند قالی ترکمن ، بلوچ و… بدلیل اعتقادات مذهبی از نقشمایه های حیوانی بصورت استیلیزه شده و تجرید یافته استفاده می گردد.
از حیوانات اهلی همانند اسب ، بز ، سگ ،مرغ و خروس ، شتر و… بیشتر در نقشمایه های حیوانی استفاده می گردد.

از حیوانات وحشی همانند شیر و ببر نیز کاربرد ویژه ای در طرح ها و نقوش قالیهای عشایری دارد، همانند قالی ها و قالیچه های عشایری فارس که از شیر به عنوان نماد شجاعت و دلیری استفاده می گردد.

همچنین نگاره های مرغی اعم از رئال یا استیلیزه شده را میتوان در دستبافته های بسیاری اقوام دید، این نگاره که عمدتا نماد باران خواهی است بصورت تلفیقی با نقشمایه های گیاهی یا نباتی استفاده می شود . از نقشمایه های حیوانی کمتر در قالی ها و قالیچه های سجاده ای استفاده می شود که این موضوع نیز ریشه در اعتقادات مذهبی داشته و دارد.

قالی اردبیل

قالی اردبیل (فرش شیخ صفی)یک جفت فرش که مادر و جد همه فرشهای لچک ترنج محسوب گردیده و از شاهکارهای فرشبافی دوره صفوی (شاه طهماسب)محسوب می گردد.

یک تخته از آن در موزه ویکتوریا وآلبرت لندن و دیگری در موزه هنر لس آنجلس آمریکا نگهداری می گردد.بخشی از فرش موجود در موزه هنر لس آنجلس آمریکا صرف کامل نمودن قطعه موجود درموزه ویکتوریاوآلبرت شده است .فرش شیخ صفی که بدست یا بدستورمقصود کاشانی در سنه 946 هجری (حدود 1535 میلادی)بافته شده زیباترین وجذاب ترین فرش ترنج دار محسوب می گردد.

این فرش که حدود 60 متر مساحت دارد با چله ابریشمی و گره غیرمتقارن بافته شده است مقدار گره های آن در هر اینچ مربع حدود 300 گره بوده و علاوه بر دارا بودن ترنج بسیار زیبا با 16 شمسه خربزه‌ای دارای میانکاری با متنوع ترین گلها وشکوفه ها است.این فرش از جمله فرشهای کتیبه ای دوره صفوی محسوب می‌گردد که غزل معروف حافظ بنده آستان توام….در میانکار آن بافته شده است.

در خصوص محل بافت فرش اردبیل یا قالی شیخ صفی اختلاف زیادی وجود دارد برخی با تکیه با نوع گره ونام مقصود کاشانی محل بافت این قالی را کاشان و برخی دیگر با عنایت به اینکه محل نگهداری آن مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی بوده محل بافت آن را اردبیل می نامند.