افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه، سرعت و حضور بموقع رقبا در بازار، موانع صادرات، وعده‌های محقق نشده ناشی از تغییرات مسئولان و کاهش کیفیت فرش دستباف چالش‌های این روزهای این کالای اصیل ایرانی است که معلوم نیست با اتخاذ چه تدبیری حل خواهد شد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، فرش دستباف ایران شاید پرچم دوم ایرانیان است که در بسیاری از کشورهای جهان، ایران و ایرانی را با آن می‌شناسند؛ کالایی که علاوه بر جایگاه فرهنگی همواره اشتغالزایی قابل توجهی در بین جمعیت روستایی، عشایر و بعضاً زنان سرپرست خانوار داشته و معیشت جمعیت بزرگی از کشور به تار و پود آن گره خورده است.
چالش‌هایی از جمله ناهماهنگی تولید با نیاز بازار، نبود تبلیغات و بازاریابی صحیح و کشف بازارهای جدید، افزایش تعداد رقبا و سرقت طرح‌های ایرانی همواره در برابر تولید این کالا وجود داشته است اما با وجود همه این چالش‌ها، فرهنگ‌دوستان و هنردوستان سراسر جهان همچنان خواهان فرش دستباف ایران بوده و بازار این کالا در بسیاری از کشورهای جهان تثبیت شده است.
اقتصاد نابسامان ایران تأثیر مستقیمی بر تولید تا فروش فرش دستباف داشته و آنچنان که پیش از این نیز گفته شد علاوه بر تعطیلی کارگاه‌ها ناشی از مشکلات بیمه قالی‌بافان و مبلغ ناچیز دستمزد، از بین رفتن بازار داخلی به دلیل کاهش ورود گردشگران ناشی از شیوع ویروس کرونا و کاهش قدرت اقتصادی مردم، صادرات این کالا که امید آخر تولید کنندگان فرش بود نیز رو به رکود است.
از طرفی وعده دادن تاکنون تنها کار مسئولان این حوزه بوده است؛ وعده‌هایی که فرصت عملی شدنشان به پای سرعت تغییر مسئولان نمی‌رسد.
در همین زمینه منوچهر طلایی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هر یک از مسئولان تا زمانی که مسئولیت داشتند برای حل مشکلات صادر کنندگان فرش وعده‌هایی داده‌اند که هیچیک عملی نشده و شاهد آن هستیم در حالی که هنوز وعده‌های مدیران پیشین عملی نشده رئیس مرکز ملی فرش تغییر می‌کند و فعالان حوزه فرش دستباف با مجموعه‌ای از وعده‌های جدید روبرو می‌شوند.
وی با اشاره به قیمت تمام شده بالای فرش دستباف ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه، می‌افزاید: به عنوان نمونه برای کاهش قیمت ابریشم در سال ۹۶، توسط فعالان این حوزه فعالیت‌های بسیاری شد اما با وجود وعده‌های مسئولان درباره کاهش قیمت مواد اولیه همواره با افزایش چندین درصدی قیمت این مواد روبرو بوده‌ایم که موجب کاهش صادرات فرش می‌شود.
دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان می‌گوید: با کاهش صادرات، تولید فرش نیز متوقف می‌شود که زیان اصلی آن به جمعیت ۱۰ میلیون نفری که روزگاری از راه تولید فرش امرار معاش می‌کردند، می‌رسد؛ جمعیتی که امروز کاهش قابل توجهی داشته است.
طلایی می‌افزاید: اشتغالزایی که در حوزه فرش ایجاد می‌شود، برای دولت هیچ هزینه‌ای ندارد با وجود این به دلیل قوانین دست و پاگیر حوزه صادرات فرش، روز به روز آمار صادرات فرش کمتر می‌شود به گونه‌ای که سال گذشته آمار به یک دهم سال‌های پیش رسیده بود و اکنون به کمتر از این مقدار نیز رسیده است.
وی تصریح می‌کند: مسئولان باید پاسخگو باشند که ارز حاصل از صادرات فرش چقدر اهمیت دارد که بهای سنگین از دست رفتن اشتغال این حوزه را بپردازد؟
به گفته دبیر اتحادیه صادر کنندگان فرش دستباف بیش از دو سال است برخی فرش‌های صادراتی به فروش نرسیده و صادر کنندگان حتی نتوانسته‌اند این کالا را به کشور بازگردانند و سرمایه آنان دپو شده است بنابراین علاوه بر حل مشکل فرش‌های برگشتی که فعالان این حوزه از سال ۹۵ پیگیر آن بوده‌اند و همچنان نیز لاینحل مانده، باید الزام بازگشت ارز صادراتی فرش دستباف برداشته شود.
طلایی با بیان اینکه اگر صادرات فرش رونق بگیرد مشکلات این حوزه از بین می‌رود، می‌گوید: پیش از این صادرات فرش دستباف استان اصفهان بیش از ۱۱ میلیون دلار در سال بوده اما این رقم اکنون به کمتر از دو میلیون دلار در سال رسیده است. اگر تصمیم جدی گرفته نشود، آمار صادرات همچنان کاهش یافته و همین چند تخته فرشی که اکنون صادر می‌شود نیز به صفر می‌رسد.
به گفته وی کارت بازرگانی تعدادی از صادر کنندگان فرش دستباف به دلیل ناتوانی در بازگشت ارز متعهد شده تعلیق شده است. برخی از فعالان این حوزه نیز فرش دستباف اصفهان را به تهران برده و صادرات آن را به سایر اشخاص می‌سپارند تا با این مشکلات مواجه نشوند.
دبیر اتحادیه صادر کنندگان فرش دستباف اصفهان تاکید می‌کند: زمانی صادرات فرش از نظر ارزآوری جایگاه دوم را پس از نفت به خود اختصاص داده بود و ۹۰ درصد فروشندگان فرش دستباف خارجی، فرش ایرانی می‌فروختند. این عدد اکنون به کمتر از ۴۰ درصد رسیده است بنابراین تجار خارجی به فروش محصولات سایر کشورها می‌پردازند.
طلایی با بیان اینکه کشورهای رقیب از نظر ارزش کیفی نمی‌توانند با فرش دستباف ایرانی رقابت کنند، می‌افزاید: ارزش پول کشورهای رقیب ثابت است و مواد اولیه ارزان در اختیارشان قرار می‌گیرد، بنابراین قیمت تمام شده فرش در این کشورها کمتر است و آن‌ها می‌توانند فرش‌های دستباف خود را با قیمت کمتری در بازار جهانی عرضه کنند.
وی ادامه می‌دهد: برای رقابت با این کشورها در داخل ایران نیز ناچار تولید کنندگان برای ارزان‌تر شدن قیمت تمام شده تولید، از مواد اولیه و رنگ نامرغوب در فرش‌های دستباف استفاده کردند این کار در آینده باعث از دست رفتن جایگاه واقعی فرش دستباف ایران در جهان می‌شود. همچنین برخی تولید کنندگان ایرانی حتی به کشورهای رقیب سفر کرده‌اند و با استفاده از امکانات کشورهایی همچون پاکستان افغانستان ترکیه هند و… توانستند بازار را در اختیار بگیرند در حالی که ایران هر روز بازار خود را از دست می‌دهد.
بزرگترین تبلیغ برای هر کالا، کیفیت آن است
دبیر اتحادیه صادر کنندگان فرش دستباف اصفهان تصریح می‌کند: فرش ایران تبلیغات دیگری نیز لازم دارد اما در درجه اول باید مرغوبیت این کالا تضمین شود برای بهبود وضعیت صادرات باید مواد اولیه مرغوب با قیمت مناسب در اختیار تولید کننده قرار بگیرد.
همچنین علی شهبازی، رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف روستایی اصفهان که پیش از این در شورای گفت‌وگوی بخش خصوصی اصفهان گفته بود ” صادرات هر تخته فرش برابر با فروش یک بشکه نفت است”، در این رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شاخص‌ترین کالای صادراتی غیر نفتی ایران همواره فرش دستباف بوده است. صادرات فرش یکی از از زمینه‌هایی است که می‌توانست کسری‌های درآمدهای نفتی را پوشش دهد و متولیان و مسئولان با مدیریت و چاره‌اندیشی در حوزه فرش دستباف می‌توانند خلأ صادرات نفت را با فرش پر کنند.
وی معتقد است: به دلیل شیوع ویروس کرونا و جدای از آن افزایش قیمت مواد اولیه تولید فرش و از طرفی نبودن بازار مناسب در داخل و خارج بسیاری از تولید کنندگان از حوزه فرش دستباف خارج شده‌اند.
اشتغالزایی با ۲۰ میلیون تومان به جای ۴۵۰ میلیون!
رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف روستایی اصفهان می‌گوید: در بررسی‌های ستاد ملی مبارزه با ویروس کرونا توجهی به فرش به عنوان یکی از حوزه‌های آسیب دیده از کرونا نشد که نشان‌دهنده این است که مسئولان نظام فرش را به عنوان یک مقوله اشتغال‌زا و یک کالای اقتصادی نمی‌بینند یا در اولویت قرار نداده‌اند.
به گفته شهبازی فرش دستباف ایران بازار جهان را از دست داده است و تولیدات کشورهای رقیب در حال جایگزین شدن هستند. از طرفی در داخل کشور نیز فرش ماشینی، رقیب جدی برای فرش دستباف بشمار می‌رود بنابراین خانه‌های ایران به جای آنکه با هنر اصیل و کهن ایرانی مفروش شود از فرش‌های مصنوعی و ماشینی پوشیده شده است.
وی با بیان اینکه صفر تا صد زنجیره تولید فرش با مشکل روبرو است، ادامه می‌دهد: در زمینه تهیه مواد اولیه، پشم، ابریشم و پنبه که وابسته به وزارت جهاد کشاورزی است، تا کنون هیچ فعالیت قابل توجهی نشده است. در بخش تولید نیز بیمه قالی‌بافان همواره با مشکل روبرو بوده است و از حرفه‌های وابسته نیز هیچ حمایتی نشده است. بافنده‌ها را به جای یک هنرمند، به عنوان یک کارگر ساده، مفلوک و بی‌ارزش در جامعه معرفی کرده‌ایم!
رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف روستایی اصفهان تاکید می‌کند: ایجاد یک شغل به گفته مدیران دولتی ۴۵۰ میلیون تومان برای دولت هزینه دارد، فرش دستباف فقط با ۲۰ میلیون تومان وام قرض‌الحسنه می‌تواند اشتغالزایی کند بنابراین لازم است سفارتخانه‌ها و رایزن‌های فرهنگی و اقتصادی آستین بالا زده، کشورهای هدف را شناسایی و نقشه راهی تعریف کنند تا تولید افزایش یافته و بتوانیم صادرات را رونق بخشیم.
گزارش از: فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
