لچك و انواع آن

لچك چیست:

نقش چهار گوشه فرش، مثلث مانندی كه از یك چهارم نقش ترنج مركزی به دست می آید. نگاره های لچك، یا همان نقش ترنج مركزی و سر ترنج است و یا نگاره های هماهنگ با آنها. می توان لچك های دید.كه درون آنها، به اسلیمی ها وقاب ها تزئین یافته است و خط های پر پیچ و خم آن چون شاخه و سر شاخه شده اند و یا در فرشهای با طرح هندسی به صورت ابزار موسیقی در آمده است و در بیرون برای تزئین بیشتر دور آن را دسته ای از پرندگان فرا گرفته اند.نسبت های میان ترنج مركزی ولچك ها وجود دارد كه در طرح های گوناگون به یك اندازه نیست ولچك ها نسبت به ترنج مركزی گاه بزرگ و گاه كوچك و یا باریك تر از حد معمول نقش می شود.نگارة لچك ها گاه مستقل می ماند و گاه به نقش متن می پیوندد. كه به لچك، گوشه ویا لچكی نیز گفته می شود.

یا « گوشه، كنج» شكل سه گوشی كه در چهار طرف قالی و معمولاً معادل یك چهارم نقش ترنج وسط آن بافته می شود. نسبت بین مساحت لچك با ترنج در قالی های مختلف متفاوت است و مقیاس مشخصی ندارد. لچك در جلوه گری فرش و شكل بند آن بسیار مؤثر است و یا نقشی كه به خود می‌گیرد ممكن است زمینه و متن فرش را به اشكال گوناگون از جمله مربع ،‌مستطیل ، بیضی و دایره نشان دهد.

لچك ـ‌ انواع

لچك دارای انواع است كه برخی از آن به شرح زیر می‌باشد:

1. از جهت تعداد: در هر گوشه فرش یك لچك و در فرش جمعاً چهار لچك وجود دارد. این نوع « لچك بندی» معمولی ترین گونه آن است.
   در دو گوشه بالای فرش هر طرف یك لچك و در فرش جمعاً دو لچك وجود دارد . این طرح ویژه نقش محرابی یا گلدانی یا « محرابی گلدانی » است كه دو لچك بالای فرش هیئت سر در محراب را می‌سازد.
   تعداد لچك بیش از 4 عدد در فرش :
   این طرح و نقشه در فرش هایی بافته می‌شود كه لجك عیناً یك چهارم (ربع) ترنج نیست بلكه طرح مستقلی دارد و در طول فرش درمتن و وصل به حاشیه علاوه بر چهار گوشه آن در نقاط دیگر نیز به فاصله های مساوی بافته می‌شود.
2. از لحاظ تطبیق طرح و رنگ و نقشمایه با ترنج : لچك عیناً یك چهارم ترنج است و از هر لحاظ از جمله نقش و رنگ آمیزی به ترنج شباهت دارد . این فرش را لچك ترنج نامند.
   لچك از جهت ابعاد ،‌نقشه ، نقشمایه ،‌رنگ‌آمیزی یا یكی از این عوامل یا ترنج متفاوت است و مستقل می‌باشد كه این خود ممكن است در عین وجود مغایرت نقشه و غیره نسبت به ترنج وضعیت گوناگونی به خود می‌گیرد از جمله :
   • از لحاظ اصول كلی یا رنگهای آن مكمل ترنج باشد.
   • به كلی وضعی مستقل و جدای از ترنج داشته باشد.

كه در هر دو صورت فوق طرح فرش را « لچك و ترنج » نامند.

• منابع:
فرشنامه ایران ، حسن آذر پاد و فضل ا… حشمتی رضوی
فرهنگ جامع فرش ایران ،‌احمد دانشگر