در ادامه بحث رنگ قالیهای کرمان از سرگروه قرمز در خدمتتان هستم با رنگ بسیار اعلا و زیبای “عنابی”
عناب و رنگ عنابی
عناب چیست و وجه تسمیه نامگذاری رنگ عنابی در قالیهای کرمان کدام است؟
گویند:
- عناب درختچه ایست که میوه هایش اندازه سنجد و زیتون باشد و خواص درمانی و خوراکی دارد.
- نام کوهی است به راه مکه، سیاه رنگ و مرتفع که چیزی در آن نمی روید و به آن”صحرا” نیز می گویند.
- نام دختران است.
- گاهی “عناب تر” به معنای انگشتان است.
- جایگزین لب است در اشعار.
عناب رنگ = عناب گون و عناب وار، یعنی دارای رنگ عنابی
و اما:
نام علمی عناب(Ziziphus ziziphus) از راسته گل سرخ سانان و تیره عنابیان و سرده کنارها می باشد.
عناب جزو گیاهان گل دار دو لپه ای است که به صورت درختچه ای، رشد می کند و بومی مناطق گرمسیری می باشد.
گویند که خاستگاه اصلی آن مناطق آسیای جنوبی، ما بین کشورهای: لبنان، شمال هندوستان، شبه جزیره کره و جنوب و مرکز چین بوده است.
نامهای دیگر عناب: خرمای قرمز، خرمای چینی و سنجد گرم است.
شکوفه درخت عناب.
این گلها هم دارای جنس نر و هم ماده هستند و معمولا با حشرات، گرده افشانی می شوند؛ این گلها بسیار کوچک بوده و قطرشان حدود نیم سانتیمتر است و دارای پنج گلبرگ ناپیدا می باشند.
رویش عناب:
خاک و تغذیه: متوسط و زهکش دار دمای ایده آل محیط: تابستانهای گرم آبیاری و رطوبت: کمی مرطوب نور محیط: خیلی زیاد عناب درختچه ای است خزان پذیر که به صورت مستقیم یا کج و معوج رشد کرده و ارتفاعی بین 4 تا 12 متر پیدا می کند. برگهای آن، بیضی شکل، بدون کرک و سبز براق بوده و حاشیه هایش دندانه دار می باشد.
حالت و رنگ برگها و میوه رسیده عناب
میوه های درخت بیضی شکل و نسبتا سفت بوده و طولشان به 2 الی 3 سانتیمتر می رسد. عناب نارس، سبز و لغزنده بوده و طعمی شبیه سیب دارد که پس از رسیدن به رنگ قرمز تیره در آمده و چروک می خورد، این میوه که هسته ای دراز و باریک دارد، در پاییز به طور کامل می رسد و مزه آن، شیرین و مطبوع است.
مصرف خوراکی عناب:
در بریتانیا، عناب را به صورت خشک شده یا به صورت آبنبات های طعم دار همراه با چای عصرانه میل می کنند.
دیگر مصرف خوراکی عناب
در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می دهند. در برخی مناطق، از عناب برای تهیه سرکه استفاده می شود و در آفریقا از آن کیک درست می کنند. عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می شود، اما در ایران، پاکستان و هندوستان؛ عناب را بیشتر به صورت خشک مصرف می کنند.
مصرف عناب در کرمان:
از خیسانده ی آن برای شربت گوارا و به عنوان ملین و مفرح، از خشک آن برای تنقلات زمستان، همچنین جوشانده همراه سپستان و زوفا و… برای زکام و سرماخوردگی استفاده می شود. قوتوی خوشمزه و مقوی هم که مهمان پذیر و خوراک لاینفک آنهاست. از جوشانده ی برگ آن برای مزمزه گلودرد و از چوب سرخ رنگ زیبایش در هنرهای معرق چوب و تا حدی (در حد دسترس) برای رنگرزی استفاده میشود.
خواص درمانی عناب:
خون ساز، ملین و دارای لعاب بسیار است که سینه را نرم می کند و برای سرماخوردگی و رفع تب از آن استفاده می شود.
و علاوه بر آن از آنجا که عناب باعث افزایش ویتامین k در بدن می شود سبب می گردد تا زخمها زودتر التیام یابند و بافتهای آسیب دیده ترمیم گردند. به همین لحاظ باعث سفتی خون و ماهیچه ها شده و طراوت جوانی و شادابی عضلات و چهره را به شما هدیه می نماید. خوردن عناب برای زنان بار دار مفید است و سبب اعتدال فشارخون دوران بارداری می گردد و استخوان جنین را محکم می نماید.
عناب به عنوان سم زدا و دوست کبد است و باعث استحکام دندانها و استخوانها و لثه ها می گردد.
تعادل وزن و کاهش چاقی اضافی را بدون شل شدن پوست به همراه دارد.
از بس که عناب فواید و خواص مفید درمانی و خوراکی دارد، در طب سنتی ایران؛ از آن به عنوان “شاه خشکبار” یاد کرده اند.
و این گونه است که شاعران خوش ذوق را این دانه شیرین خوشرنگ؛ بر سر ذوق و شوق آورده که گفته های ایشان بسیار است و جولانگاه کلام و کار ما محدود. گفتیم که عناب عاریه از “لب” است و فرو نشاننده “تب”
لذا زیبا بشنوید از شاعران:
چرا هوای لبت خون من به جوش آورد
اگر نشاندن خون، از خواص عناب است؟
ظهیر فاریابی/ از نزهت القلوب
مریضی که از عشق تب می کند
علاجش دو عناب لب می کند
پشت شکر گشت غبار درت
پسته و عناب شده شکرت
نظامی
اینهمه ناب بودن عناب “عنابی” از چشم هنرمندان ناب پسند طراح و رنگرز کرمانی، به غفلت نغلتید و بر سرانگشتان #” عناب تر” بافندگان نوازشگر تارهای خوش آهنگش، با ترانه های دلبرانه یشکی دوشکی؛ در فضا طنین انداخت و قالی کرمون پدیدار گشت.
آنچه شما در متن زیبای عنابی قالیهای کرمان می بینید، آنقدر ناب و گرم و چشم نواز است که به راستی گمان نمی کنید نامش را چه بگذارید؟!
لذا دیده می شود گاهی فقط می گویند “لاکی” و هر قرمز دیگری را هم همینطور! ولی بدانید دوستان عزیز، شهره آفاق شدن قالیهای کرمان، در این خط و خال و پیچشهای نغز ظریف و دل انگیز است که به هر چشم سری، صورت ننماید.
یکی از زیباترین قالیهای قدیم کرمان با متن عنابی(نه لاکی)
بازی رنگ گلها در زمینه لاکی ترنج، که عنابی را تداعی می کند در حالی که بیرون ترنج قرمز شاد گوجه ای را ملاحظه می کنید.
عنابی رنگی برگرفته از مشابهت آن به این شاه خشکبار و پر از فایده، در قالیهای کرمان که بین ” قرمز_قهوه ای” است.
طریقه ساختن رنگ عنابی در گواش برای رنگ آمیزی نقشه ها: ابتدا قرمز را در پالت گذاشته و کمی زرد و مشکی به آن اضافه نمایید تا به رنگ مورد نظر برسید.
برای رنگرزی خامه(ریس):
از مخلوط قرمزدانه و روناس استفاده می کنیم. البته البته رنگ قرمز حاصل، تندی قرمز را زیاد داشته باشد کمی هم پوست گردو به حمام می افزاییم. این رنگ در مقایسه با ” دارچینی” که هنوز توضیح نداده ام، قرمزی اش بیشتر است در صورتی که دارچینی هم نوعی قهوه ای است که قرمزی دارد ولی کاملا متفاوتند. وقتی بحث جلوتر رفت و شما همراهان گرامی، شمه اصلی را متوجه شدید، با عکسهای واضح و مقایسه؛ آنها را مثل خود ما کرمانیها درک خواهید نمود.
اینکه در قالیهای زیبا و چشم نواز کرمان اینها بوده و حالا کم شده و به همین منوال باشد(خدا نکنه) فراموش هم بشوند، بعید نیست. اما حمام دارچینی اصلش با پوست گردو است که پس از آن در روناس رنگرزی خواهد شد. پوست گردو رنگرزی محکمی دارد و اصطلاحا می گوییم: خیلی قوی است.
