مراکز بافندگی تهران

فرش بافی در تهران سابقه ی زیادی ندارد. شاید در حدود یکصد و پنجاه سال پیش بود که بافت فرش در کارگاه های معدود این شهر شروع شد. ولی باید یادآوری کرد که تهران هیچ گاه مرکز قالی بافی مهمی نبوده است و امروزه کارگاه های بزرگی به جز واحد قالی بافی زندان شهر و قسمت های قالی بافی اداره ی هنره های زیبا که در آن از دیر باز قالی های بسیار نفیسی بافته می شود ، کارگاه مهم دیگری در این شهر دایر نیست.

فرش های تهران به تعداد بسیار کمی به بازار می آیند ولی همان تعداد انگشت شمار نیز همواره شهرت زیادی از لحاظ مزغوبیت بافت و نقشه های زیبا و ابتکاری برای دست بافت های این شهر به همراه می آورند.

استقرار مرکز اصلی شرکت سهامی فرش ایران در این شهر و نقشی که این شرکت در بهبود کیفیت فرش ایران دارد و همچنین وجود واحدها و کارخانه های متعدد پشم شویی ، ریسندگی و رنگرزی در تهران و حومه ی آن مانند کرج که پشم های استاندارد را تهیه می کنند ، موزه ی فرش ایران و بالاخره بازار بزرگ تهران که مرکز معاملات فرش و مواد اولیه ی مورد نیاز آن است در مجموع به این شهر موقعیت و اهمیت ویژه ای در هنر و صنعت قالی بافی ایران داده است.

اشاره ای به موزه فرش ایران شد در این زمینه باید یادآوری شود که این موزه در 22 بهمن 1356 در تهران افتتاح شد. در این موزه بزرگ و زیبا ، که نمای بیرونی آن شکل دار قالی را تداعی می کند ، مجموعه ای بی نظیر از نفیس ترین و با ارزش ترین نمونه های قالی ایران ، بافت قرن دهم هجری قمری تا دوره ی معاصر به نمایش گذاشته شده است.

گردآوری نمونه هایی از قالی های دست بافت مناطق مختلف ایران و نقشه های آنها و پژوهش در سوابق ، تحولات و سیر تکاملی هنر قالی بافی و برپایی نمایشگاه های موقت از قالی ها و گلیم های دست بافت ایران از هدف های موزه ی فرش ایران است. این موزه ضمن تلاش برای گسترش و شناساندن هرچه بیشتر این هنر ، سعی دارد تا با دائر نمودن کلاس های قالی بافی و روفوگری نقش فرهنگی و آموزشی خود را به بهترین وجه ایفا کند. اگر به این مجموعه امتیازات وجود اداره ی هنرهای زیبا و هنرمندان شایسته ی آن را بیافزاییم تا حدودی به علل اساسی اشتهار قالی ایران و به ویژه شهر تهران پی می بریم.

طرح فرش های آن چندان آشنا به چشم نیستند ولی شاید بتوان گفت هر فرش خوش نقش و نگاری که محل بافت آن را نتوان تشخیص داد احتمالا کار تهران است. دلیل ما این است که این فرش ها کار هنرمندانی است که به علت مزایای شهری تهران از مدت ها پیش در آن ساکن شده اند.

به علت مهاجرت و اسکان تعدادی از قالی بافان شهرستانی در این شهر همه نوع بافت و طرحی را در میان فرش های تهران می توان جست و جو کرد. با استناد به این مطلب می توان گفت ، تهران یکی از نقاط معدود است که بافت فرش با گره های فارسی و ترکی در آن رایج است.

فرش های تهران را بیشتر در زمینه های روشن و با استفاده از نقش های قدیمی و یا اشکال جدید در طرح های لچک و ترنج ، درختی حیوان دار ، هندسی خاتم شیراز ، درختی ساده ، بازو بندی و هراتی با حاشیه ی سماوری در اندازه های دو ذرعی تا شش متری می بافند. چهره بافی نیز یکی از ویژگی های بافنده های تهرانی است که در این زمینه بسیار ماهر و دقیق هستند. یکی از بافنده های معروف در این زمینه جمشید امینی بافنده ی اصیل تهرانی است (متولد 1280 شمسی در قریه ی فشند تهران) برخی از طراحان نقش قالی تهران حاشیه ی طرح های خود را با کتیبه هایی که با اشعار شاعرانی چون سعدی و حافظ و دیگر نامداران ادبیات منظوم ایران مزین است ، منقش می کنند. ابتکار جالب و پسندیده ای است که مشابه آن را در برخی از فرش های قدیمی کرمان نیز دیده می شود.

پشم های مصرفی در قالی بافی های تهران به طور معمول از انواع مرغوب انتخاب می شوند. بافنده های تهرانی برای نشان دادن جزئیات بیشتر طرح ، فرش های خود را پرز کوتاه می بافند.