نقوش باغی در فرش بیجار
باغ و قالی از قدیمیترین پدیده های ایرانیها در سراسر تاریخ است نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینکه باغ و فرش ارتباط تنگاتنگی باهم داشته اند.
درایران دست کم از دوره ی هخامنشی و ساسانی در پیش از اسلام و همچنین از دوره های ایلخانی، تیموری و به ویژه دوره ی صفوی آثار مهمی از چهارباغ های قدیمی به جا مانده است. این باغها را در دوره ی هخامنشی پردیس می گفتند.
در نظر ایرانیان باغ با درختان و آبهای روان به ویژه دوران پس از اسلام، نمادی از بهشت موعود بوده است. نمونه هایی از قالیهایی با طرح چهارباغی در غرب ایران به ویژه در کردستان وجود دارند این طرح بازتابی از نقش چهارباغ است. آثارموجود نشانگر تداوم طرح و نقش فرش چهارباغی و ساخت چهارباغ درمنطقه ی غرب است که پایدارتر از سایر نقاط ایران بوده و تا اواخر دوره ی قاجار ادامه یافته است.
اسناد و مدارک نشان میدهد که چهار باع سازی در کردستان از دوره ی صفوی آغازی مجدد داشته است. در بیجار نیز بافت اینگونه فرشها متداول بوده است و تصور میشود که بانیان و سفارش دهندگان چهارباغ و قالیهای طرح گلستان از یک گروه اجتماعی بوده اند و تصور میشود آنان در زمره ی حاکمان محلی بوده باشند.
در این طرح، یک باغ را با حوضها و نهرهایی اصلی و فرعی که جاریست و همچنین درختان و گل ها، شکوفه ها، ماهیهای درون حوضها ،حیوانات و پرنده ها به تصویر کشیده است این طرها منظم و چهار گوشه است و همیشه دو جوی پهن مستقیم عمود برهم و به شکل چلیپا سطح آن را به چهار مربع یا مستطیل تقسیم میکردنند که گاهی به آن چهار باغ نیز گفته میشود سبک طراحی و نقشه پردازی باغ هماهنگ با شرایط اقلیمی بیجار میباشد در یک نوع از این قالی ها علاوه بر نقوش هندسی، طبیعت گرایی در نقوش به ویژه درختان آشکارتر است غالب طرحهای باغی دارای نقوش هندسی نیز هستند رنگهای اینگونه طرحها متأثر از رنگهای گل و گیاهان ودرختان منطقه تأثیر پذیرفته اند به سخنی دیگر سرچشمه ی این رنگها نیز همان طبیعتی است که منشأ همین باغ ها و فرشهای باغی است. حاشیه ها نیز متأثر به تبعیت از متن دارای نقوش متن است.
نویسنده: سمیه(سیمین)خسروی دانشجوی ارشد فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز
