در ادامه مبحث هفته گذشته یادآور میگردد که فرش لول بافت از هشت جزء و طبقه متشکله از دیدگاه مرمت تشکیل شده است. هشت طبقه مذکور عبارت بودند از
- قوس گره
- پود ناز
- چله زیر
- پود ضخیم
- چله رو
- ادامه حرکت داخلی پود نازک
- تنه گره
- ساقه های گره
با توجه به ضرورت یاد آوری تفکیک طبقات هفته گذشته نسبت به ارسال مجدد تصویر اقدام شد
در جلسه گذشته به جایگاه و نقش هر یک از اجزا در فرش اشاراتی شد. در این جلسه با توجه به پرسش استاد احراری در هفته گذشته مبنی بر دلیل متمایز کردن اجزا در مرمت میپردازم. همانگونه که مستحضر هستید آسیبهای مختلف میتواند بر اجزا کلان یا خرد فرش حمله نموده و باعث ایجاد اسیب کلی و جزئی در فرش گردند. به همین دلیل شناخت جزء به جزء فرش به مرمتکار این امکان را میدهد که راحتتر و با تسلط بیشتر نسبت به رفع عیب اقدام نماید .
دلیل دوم لزوم تفکیک فرش از این دیدگاه میتواند از نقطه نظر آکادمیک و آموزشی قابل اهمیت و کاربردی باشد. با توجه به اینکه سالهاست مبحث فرش و شاخه های وابسته به سیستم دانشگاهی و آموزشی علمی راه پیدا کرده و خروجی دانش آموختگان به بازار کار چه در حیطه عملی و چه در حیطه تئوری این مسئولیت را بر دوش سیستم آموزشی دو ڃندان کرده، که نسبت به یکسان سازی شیوه های آموزش در سطح ادعا که همان آکادمیک و دانشگاه است اقدام در خور شود
همانگونه که مستحضر هستید . سالهاست پس از انجام المپیادهای علمی خصوصا در رشته مرمت شاهد اعتراض برخی از دانشجویان در خصوص استفاده سلیقه ای و فردی و منطقه ای از اصطلاحات و روشهای بومی و نه جامع در طرح سئوالات و سایر بخشهای عملی آزمون میگردد که خود سیستم آموزشی و علمی را بر می تابد که در خصوص یکپارچه کردن روشهای تدریس و آموزش اقدام مقتضی بعمل آید ، تا هم تکلیف مدرسین در ارائه مطالب یک پارڃه همگن روشن گردد، و هم تکلیف دانشجو و هنرجو در درک صحصح مطلب .
در عمده فیلمهای آموزشی منتشره و کتب چاپ شده توسط اساتید محترم به عنوان مثال دوختن ریشه عنوان می فرمایند سوزن را در رفت وارد فرش کرده و از زیر گره خارج میکنیم و… .اما با این تفکیک به جای کلی گویی اشاره مستقیم به محل عبور سوزن میگردد. و با شناخت مخاطب از فرش سوزن به سادگی در مسیر اصلی و جایگاه واقعی خود قرار گرفته و چله جدید در محل واقعی و آسیب دیده جاگزین میگردد .
به عنوان مٺال به نمونه ای از مسیر حرکت سوزن در ریشه دوزی مغزی میپردازم
ابتدا به وسیله درفش نسبت به خارج کردن چله آسیب دیده از زیر قوسها و پودهای نازک سه رج بافت اقدام مینماییم.
به وسیله قیچی چله خارج شده را از انتهای محل خروج برش میزنیم
همانگونه که ملاحظه میفرمایید. در حال حاظر سه رج بافت فاقد چله زیر میباشد. پس دوخت فوق را چله کشی مغزی بدون حضور چله مینامیم. برای جایگزینی چله جدید سوزن از دو مسیر حرکت میکند. مسیر اول ورود سوزن حدودأ از حداقل شش رج پایینتر از مطع برش چله ای که خود ایجاد کردیم از زیر قوس گره و پود نازک و روی چله زیر در هر رج ادامه دارد تا از روی مقطع برش چله خارج گردد.
در این مرحله مسیر دوم حرکت سوزن در فرش آغاز میگردد. چون سه گره باقیمانده فاقد چله زیر می باشند ازاین به بعد سوزن زیر قوس گره و پود نازک و روی پود ضخیم قرار میگیرد تا از زیر آخرین قوس مد نظر دوخت خارج گردد.
پس از خروج سوزن چله دقیقا در محل اصلی و استاندارد خود قرار گرفته است .اکنون یک چله زیر جاگزین شده و در برگشت پس از برش چله رو از بالای تنه گره فوق نوک سوزن بر روی مقطع برش چله رو برش خورده قرار گرفته و از زیر پود ضخیم های حدودا شش هفت رج حرکت کرده و به سمت پشت فرش امده و از زیر قوس گره فرضا هفتمین رج خارج میگردد. البته در این تصویر شاهد ڃله دیگری که از رج بعدی خارج شده نیز میباشید
حال به نمونه دیگری از الزام تفکیک فرش از دیدگاه مرمت میپردازم
فرشی را که ملاحظه میفرمایید مربوط به منطقه ای به نام گیون از توابع شهرستان بوانات فارس میباشد. فرش فوق ترکیبی از سه فرش سوخته میباشد که فرشهای فوق در منزل یکی از خوانین منطقه فوق، در اوایل انقلاب با به آتش کشیده شدن منزل خان سوخته شده بود
در سال ۶۶ سه فرش فوق را بنده به بهای ناچیزی خریداری کرده و با توجه به هم نقش بودن تقریبی فرشها ، اقدام به ترکیب فرشهای فوق نمودم، که حاصل ترکیب سه فرش، فرش فوق میباشد. سه ترنج وسط مربوط به یکی از فرشها و دو حاشیه بغل مربوط به فرش دوم و یکی از حاشیه های بالا مربوط به فرش سوم میباشد.
در این تصویر محل اتصال حاشیه به ترنج وسط نشان داده شده است.
تصویر فوق محل اتصال حاشیه دوم فرش دوم میباشد
البته فقط فعلا جفتگیریها انجام شده و جهت رفع عیب کامل و غیر قابل تشخیص بودن نیاز به اصلاح گلها به روش رفع کجی نقوش میباشد
و چند نمایی دیکر از محل جفت زدن فرشها
در قسمت فوق چون سوختگی به زمینه فرش رسیده بود با انجام چله کشی و بافت نسبت به مرمت اقدام شده است لازم بذکر میباشد همانطورکه ملاحظه میفرمایید از پایینترین قسمتی که گره نخهای چله کشی از پشت فرش پیداست نسبت به چله کشی به صورت اوریب اقدام شده و بافت با استفاده از پشم استر خورجینهای کهنه همان منطقه بافته شده البته چله کشی و بافتی را که ملاحظه میفرمایید در سال ۶۶ تا همین جا انجام شده است
نویسنده: محمد معاون
