نوشته شده توسط Steven Price
یکی از سوالات اساسی در مورد قالی به نظر می رسد این است که “چگونه می توانید بگویید که رنگ یک فرش طبیعی است یا مصنوعی؟” و یا ممکن است بپرسید اساسا دلیلتفاوت این دو چیست؟ با اینکه بیشتر کلکسیونر های قالی توافق دارند که رنگ های طبیعی از مصنوعی جذاب ترند. ولی دانستن اینکه آیا یک رنگ خاص از عصاره گیاهی و یا ازآزمایشگاه شیمی آلی به دست آمده است از لحاظ زیبایی شناسی ممکن است چندان فرقی نکند ولی برای مراقبت و حفظ زیبایی فرش بسیار مهم است،از طرفی فرش های قدیمینسبت به مشابه جدیدتر دارای ارزش بسیار بیشتری هستند، و دانستن اینکه آیا رنگ فرش طبیعی یا مصنوعی است به برآورد سن فرش و ارزش آن در بازار کمک می کند.
روش کلی برای تعیین اینکه رنگ یک قالی طبیعی است یا مصنوعی؟
دو روش کلی است که توسط آن می توانید بگویید که آیا یک رنگ از منشاء طبیعی است یا مصنوعی ؟ یکی تجزیه و تحلیل شیمیایی است، ودیگری به اصطلاح “تست چشم با تجربه”(این اصطلاح، به اعتقاد من، ابداع George O’Bannon است). هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود است.
تجزیه و تحلیل شیمیایی رنگبه طور کلی یا با استفاده از نوعی از کروماتوگرافی (روش که در آن مواد شیمیایی در یک مخلوط از یکدیگر جدا می شوند و رفتار انها در حین جدایی اطلاعاتی در مورد ساختار آنها فراهم می کند)، ویا گاهی اوقات با طیف سنجی ترکیب (در واقع،روش های فیزیکی برای اندازه گیری آنچه که چشم ما به عنوان رنگ تفسیر می کند).با اینکه این روش دقیق تر از “تجربه” چشم در شناسایی رنگ است، اما حتی بهترین آنها بازهم خطاپذیر است.
به رغم مزیت های بارز و قابل اعتماد بودن، روش های شیمیایی اشکالاتی هم دارد. اولین اشکال اینکه آنها گران هستند. راه اندازی یک آزمایشگاه کروماتوگرافی لایه نازک در خانه، احتمالا می تواند برای صاحب خانه چند هزار دلار هزینه داشته باشد. روش بهتر، شکل پیچیده تری از کروماتوگرافی، هزینه ای حدود ده ها هزار دلاری طلب میکند. اگر طیف سنجینیز گنجانده شود، هزینه های راه اندازی آزمایشگاه، تقریبا به طور قطع از مبلغ 100،000 دلار بیشتر هم می شود.
علاوه بر این، استفاده از این امکانات نیاز به مهارت و آموزش دارد. برای اکثر مردم ارسال نمونه به برخی از آزمایشگاه ها برای تجزیه و تحلیل متمرکز بسیار عملی تر از راه اندازیتجهیزات در منزل خواهد بود.
معایب دیگر آزمایش شیمیایی زمانبر بودن آن است(حداقلچندین ساعت، و احتمالا چند روز یا حتی چند هفته). این یعنی یک مشکل جدی برای یک خریدار فرصت طلب که در یکحراجی و یا فروش ویژه در یک نمایندگی شرکت کرده است. از آنجا که اکثر فرش ها 5 تا 15 رنگ دارند، تعداد نمونه هایی که از هر فرش برای تجزیه و تحلیل می شود گرفت ( از آنجا که هر نمونه نیازمند برداشتن کمی از فرش است) یک مشکل جدی دیگر است.
با توجه به ایرادات ذکر شده تعجب آور نیست که تجزیه و تحلیل شیمیایی به ندرت استفاده می شود. آزمون “چشم با تجربه” با اینکه به اندازه ی تجزیه و تحلیل شیمیایی قابل اعتمادنیست، و به خصوص مستعد ابتلا به خطا در شناسایی برخی از رنگ های مصنوعی است که منشاء طبیعی دارند. با وجود این ، در اکثر شرایط تنها راه عملی است. تقریبا هر کسیمی تواند یاد بگیرد که برای خود یک “چشم با تجربه” باشد این تنها راهیست که بدون مشکل حمل ، بسیار سریع، کاملا بدون هزینه، بدون آسیب زدن به قالی ، و نسبتا قابل اعتماداست.
چگونه می توان شناسایی رنگ های طبیعی و مصنوعی را یاد گرفت؟
برای شناسایی رنگ با چشم فقط تعداد اندکی از تکنیک ها را می توان از کتاب آموخت،آن هم نه از عکس کتابها به خاطر اینکه هنوز هم با وجود همه ی پیشرفت ها رنگ عکس های چاپی دقیق نیست.تنها راه برای یادگیری این است که به سراغ کسی که در حال حاضر دارای چشم با تجربه است بروید.
چیزی که واضح است به دلیل آموزش سینه به سینه ی این روش،خطاهای فردی با تکرار می تواند به عنوان حقایقی ساده و مسلم پذیرفته شود. این هم یک واقعیت است کهگستردگی دامنه رنگ ها در هر دو گروه رنگ طبیعی و مصنوعی ، شما را نیازمند دیدن هزاران نمونه از هر دو گونه تحت نظر فرد آموزش دهنده می کند.
از کجا می توانیم فردی مطمئن و با تجربه مناسب پیدا کنیم ؟ و پس از کشف چنین افرادی، چگونه می توانیم با او به یک محل با تعداد و تنوع به اندازه ی کافی زیاد فرش برویم تاآموزش ببینیم؟
تجار و دلالان باتجربه و متخصص می توانند گزینه ی بسیار مناسبی باشند زیرا علاوه بر دانشی که در اختیارتان می گذارند حین آموزش به قالی هایشان هم دسترسی خواهید داشت.با این حال، با انتخاب معلمان متعدد به دام تعدادی فروشنده که وانمود می کنند بسیار خبره هستند ، نیفتید. دو تا از بهترین مکان ها برای آموزش یکی همایش هاییست با موضوع قالی که تجار و کارشناسان فرش در آن شرکت کرده اند و دیگری پیش نمایش هایی که قبل از حراجی های بزرگی مثل Sotheby یا Christiesو یا Skinner برگزار می شود. اینهافرصت است برای دیدن و بررسی چند صد تا چند هزار فرش در یک جا. از این فرصت ها برای بحث و سوال از تعداد زیادی از افراد متخصص و خبره استفاده کنید. کلکسیونر ها، فروشندگان، و کارکنان حراجی ها همه معلمان بالقوه ای هستند که معمولا سخاوتمندانه زمان و دانش خود را در اختیار دیگران قرار می دهند.
برخی از قوانین ساده برای مبتدیان
هیچ راه برای به دست آوردن چشم باتجربه غیر از دیدن تعداد زیادی فرش واقعی و دریافت آموزش از افراد ورزیده و کار آزموده وجود ندارد. با این حال چیز هایی برای شروع هست که می تواند چشم اندازی کلی به شما بدهد.
فرق رنگ آبی طبیعی یا مصنوعی چست؟ ماده ی رنگی مورد استفاده برای تولید رنگ آبی شیمیایی دقیقا همانیست که برای آبی مصنوعی استفاده می شود ، نیل ، رنگ انتخابی برای بسیاری از پارچه های معاصر، از جمله شلوار جین آبی. یکی از چیزهای جالب در مورد نیل است که در داخل نخ نفوذ نمی کند ، تنها سطح نخ را رنگی می کند. بنابراین، هنگامی که سطح ساییده می شود، رنگ آبی نخ رفته است و نخ رنگ طبیعی خود را که قبل از رنگرزی داشته باز می یابد. به همین دلیل است که رنگ شلوار جین آبی به مرور محو می شود.
شاید تابه حال لکه های سبزی را که در اثر زمین خوردن روی لباس بچه ها ایجاد می شود دیده اید جالب است بدانید رنگ سبز طبیعی بسیار نایاب است. برخی بافته های قدیمی ترکمن قبل از رواج رنگ های مصنوعی دارای رنگ سبز تیره بوده اند که از رنگرزی متوالی الیاف ابتدا با نیل و سپس با رنگ زرد طبیعی حاصل می شده است. شناسایی این رنگ سبز ساده است چونکه رنگ زرد در برابر نور بسیار بیشتر از نیل ناپایدار است پس جاهایی که در معرض نور است(مثلا روی فرش) با از دست دادن رنگ زرد به آبی تغییر می کند ولی جاهایی که در معرض نور نیست یا کمتر نور می بیند (مانند پشت فرش) همچنان سبز می ماند. ویا نشانه ی دیگر طبیعی بودن رنگ سبز این است که بعضی جا ها لکه های زرد دارد(جاهایی که نیل به دلیل ساییده شدن از بین رفته است).
رنگ سیاه و قهوه ای تیره ی طبیعی طی عملیات خاصی بر روی پشم به دست می آید که این عملیات باعث کاهش استحکام پشم در برابر سایش می شود.بنابراین نشانه ی طبیعی بودن این رنگ ها این است که گره هایی با رنگ سیاه و قهوه ای تیره نسبت به بقیه ی گره های قالی بیشتر ساییده شده اند.یک هشدار : در بعضی بافته های جدید به خصوص ترکی و قفقازی عمدا در قسمت های سیاه گره ها را کوتاهتر از رنگ های دیگر زده اند که با دقت می توان تشخیص داد که این کوتاهی از خوردگی و ساییدگی متمایز است.
رنگ ارغوانی نسبتا نادر است ولی به خاطر حساسیتی که به نور دارد به راحتی از مشابه مصنوعی قابل تشخیص است.
سخت ترین گروه رنگ از نظر تبعیض بصری بین رنگ های طبیعی و مصنوعی، قرمز است. طیف بسیار گسترده ای از رنگ های قرمز از هر دو نوع طبیعی و مصنوعی وجود دارد، و هیچ راهنمایی وتوضیحی نمی تواند به اندازه دیدن عملی تعداد زیادی نمونه برایتان مفید باشد. اوایل می گفتند قرمز مصنوعی بسیار مستعد رنگ پخش کردن است، اما الان می دانیم وجود رنگ قرمز پخش شده، همیشه برای انکار منشاء طبیعی رنگ کافی نیست. در واقع، برخی از رنگ های مصنوعی قرمز در ظاهر مشابهت فوق العاده ای به رنگ های طبیعی دارند که حتی با تجربه ترین چشم ها را می توانند فریب دهند. از طرف دیگر، کسانی که همراه با آموزش چشم به خوبی به آموزش ذهنشان هم توجه کرده اند از پس این مشکل هم بر می آیند.
مشکلی که در مورد رنگ قرمز از آن صحبت کردیم در مورد رنگ های پرتقالی و زرد هم صادق است.
در نهایت، من باید تذکر دهم که فرشی با رنگ های پژمرده که وقتی ته و ریشه گره هایش را نگاه می کنید سرحال و سرزنده دیده می شوند، شامل تعداد زیادی از رنگ هایمصنوعی است و معمولا ایرانی یا قفقازی است و بافته شده بین دو جنگ جهانی اول و دوم (تقریبا ربع دوم قرن بیستم).
ترجمه : mslmzare
