رنگ آمیزی خامه ی فرش ترکمن

شستشوی اولیه

خامه را باید در آبی با حرارت 60 درجه ی سانتیگراد به مدت یک ساعت قرار داد و هر 15 دقیقه یکبار آن را به هم زد. پس از یک ساعت آن را آویزان می کنیم تا آبش گرفته شود. برای اینکار می توانیم از خشک کن های قالی شویی نیز کمک بگیریم. این شستشو پیش از رنگرزی ضرورت دارد و پس از آن با خیال راحت می توان به رنگرزی اصلی پرداخت.

رنگ لاکی

ترکمن های به رنگ لاکی نارنجی می گویند.

برای هر یک کیلو خامه 300 گرم گرد ریشه ی روناس را در آب یک پاتیل ( معمولا برای رنگرزی هر کیلو خامه حداقل 25 و حداکثر 35 لیتر آب در نظر می گیرند. هرچه حجم خامه بیشتر شود از حجم آب می کاهند) معمولی می ریزیم به هم می زنیم و در حالی که حرارت آن را به پنجاه درجه ی سانتیگراد می رسانیم ، یک ساعت خامه را در آن قرار می دهیم ، هر پانزده دقیقه یکبار به هم می زنیم. آنگاه خامه را از پاتیل در می آوریم ، آویزان می کنیم . سپس 400 گرم دیگر از همان گرد را به همان آب می افزاییم و همراه با 4 گرم رنگ شیمیایی کارموزین به هم می زنیم و در حرارت 80 درجه ی سانتیگراد ، خامه را به مدت دو ساعت در آن قرار می دهیم. پس از آن به حالت معمول به مدت یک شب (حداقل 12 ساعت) می گذاریم تا بماند. روز بعد خامه را در آب سرد به مدت یک شبانه روز (24 ساعت) می خوابانیم و پس از آن خشک می کنیم.

رنگ قهوه ای (قنگ ری)

600 گرم پوست گردو و 100 گرم ریشه ی روناس را با آب پاتیل در می آمیزیم و با حرارت 90 درجه ی سانتیگراد ، 2 ساعت خامه را در آن می جوشانیم. مقدار کمی سماق برای بهتر شدن رنگ قهوه ای می توانیم به کار ببریم.

رنگ زیتونی

برای این رنگ آمیزی از پوست انار ، برگ مو و پوست گردو ، هر کدام به مقدار 200 گرم استفاده می کنیم.

رنگ دارچینی

پوست گردو 200 گرم ، روناس و پوست انار 100 گرم در تهیه ی این رنگ به کار می رود.

رنگ نخودی

از 200 گرم پوست انار و 50 گرم زاج سفید در تهیه ی این رنگ استفاده می کنیم.

رنگ سرمه ای (گوگ)

رنگ سرمه ای از نیل به دست می آید. برای استفاده از نیل برای رنگرزی ، نخست خامه را در محلولی از سود و هیدروسولفات قرار می دهیم. (این محلول را حمام مادر نیل می نامند) سپس به تدریج نیل را به آن می افزاییم.

یک پاتیل معمولی آب ، به 80 گرم هیدروسولفات و 10 گرم سود نیاز دارد. نیل را 10 گرم ، 10 گرم به آن می افزاییم تا به 40 گرم برسد. کم و زیاد کردن نیل می تواند طیف رنگی از آبی روشن تا سرمه ای تیره را بسازد.

رنگ سبز (یاشل)

برای بدست آوردن رنگ سبز ، نخست خامه را با نیل به ترتیبی که در تهیه ی رنگ سرمه ای گفتیم به رنگ آبی آسمانی در می آوریم. سپس در یک پاتیل آب 200 گرم برگ مو و 100 گرم پوست گردو می افزاییم و خامه را در آن قرار می دهیم و یک ساعت می جوشانیم.

رنگ طوسی یا موشی

با 100 گرم پوست انار و 25 گرم زاج سیاه و جوشاندن خامه در آن با حرارت 90 درجه ی سانتیگراد به مدت 2 ساعت ، می توان چنین رنگی را بدست آورد.

رنگ مشکی (قَره)

برای به دست آوردن رنگ مشکی از نیل و پوست گردو استفاده می کنیم.

استاد نیازی می گوید: آنچه در زمینه ی رنگ گفتم اصول اولیه ی آن است ، اما تکلیف رنگرزی را تجربه ی رنگرز تعیین می کند و اوست که با کم و زیاد کردن مقدار مواد لازم و زمان قرار گرفتن خامه در آن و کم و زیاد کردن حرارت ، نتایجی دیگر گونه و گاه بسیار درخشان می گیرد.