2-5-3- غلظت دندانه
اندازههای مختلف دندانه که مورد بررسی قرار گرفته بدوت دندانه ، 5/1 % و 3 % بوده است. در این نمودار مشاهده میکنیم که بالاترین میزان دندانه 5/1 % است و بعد از آن نزول میکند. بر این اساس بهترین میزان دندانه برای جذب رنگزا 5/1 % میباشد و تنها با این میزان دندانه میتوان به شید آبی دست یافت(نمودار7).
نمودار7. تاثیر غلظت دندانه روی قدرت رنگی نمونههای رنگرزی شده با گلبرگ زعفران پیش دندانه شده با کلریدقلع
3-5-3- دمای رنگرزی
در آزمایشات ازدماهای مختلفی از جمله دماهای 55درجه ، 72 درجه و دمای جوش استفاده کردهایم. براساس نمودار، مدت زمان رنگرزی تاثیر زیادی نداشته است . براساس نمونه ها دمای بالا باعث شده که رنگ تیرهتری حاصل شود و لی در دمای پایین شفافیت بیشتری را مشاهده می کنیم(نمودار8).
نمودار8. تاثیر دمای رنگرزی روی قدرت رنگی نمونههای رنگرزی شده با گلبرگ زعفران پیش دندانه شده با کلریدقلع
4-5-3- مدت زمان رنگرزی
مدت زمان رنگرزی در آزمایشات انجام شده 30 دقیقه ، 55 دقیقه و 80 دقیقه میباشد. نمودار نشان میدهد که زمان رنگرزی تاثیری چشمگیری نداشته است و بسیار کم زمان بر جذب رنگ تاثیر گذاشته است(نمودار9).
نمودار9. تاثیر مدت زمان رنگرزی روی قدرت رنگی نمونههای رنگرزی شده با گلبرگ زعفران پیش دندانه شده با کلریدقلع
6-3- تعیین نسخه ی بهینه
بعد از آزمایش برروی پارامترهای مختلف وهمچنین 38 نمونه، نسخه بهینه به دست میآید که شامل موارد زیر میباشد:
جدول5. نسخه بهینه
| 60 دقیقه | مدت زمان رنگرزی |
| 5/1 % | غلظت دندانه |
| 200 % | غلظت رنگزا |
| 50 % | دمای رنگرزی |
| 40:1 | L:R |
7-3- رنگرزی با دندانههای مختلف براساس نسخه بهینه
برای این آزمایش 7 کلاف پشمی را آماده کرده و براساس نسخه بهینه رنگرزی میکنیم.
نمونهها شیدهای مختلف سبز (از روشن تا تیره) میباشند که تیرهترین آن تاثیر دندانه آهن برروی رنگرزی میباشد و روشن ترین نمونه با دندانه زاج سفید بوده است(تصویر44-45-46-47-48-49-50).
دندانه زاج سفید : زاج سفید یکی از بهترین املاح به شمار می رود. از آنجا که این ماده از پیوند دو سولفات درست شده به آن سولفات مضاعف آلومین پتاس گویند. در این آزمایش شید سبز رنگی را به لیف داده است.
دندانه سولفاتمس(زاج سبز) : در رنگهای طبیعی به مقدار زیاد مصرف دارد. به طور کلی دندانه سولفات مس روی پشم اثر نموده و از استقامت آن میکاهد و همچنین پشم را زبر و شکننده میکنند که در نمونهها نیز این مورد را مشاهده میکنیم. شید آن سبز رنگ است.
دندانه سولفاتآهن : این دندانه در رنگرزی باعث ایجاد شیدهای تیره میشود. در اینجا شید آن سبز تیره است که نسبت به شیدهای سبز دیگر تیره میباشد. لازم به ذکر است برای رنگرزی با این دندانه مدت زمان در جوش 20 دقیقه میباشد، دلیل این زمان کوتاه برای رنگرزی تاثیر مخرب دندانه آهن بر لیف پشمی میباشد.
8-3- بررسی ثبات شستشویی
آزمایشات مربوط به ثبات شستشویی نشان میدهد که الیاف رنگرزی شده با گلبرگ زعفران در برابرشستشو کمی رنگ خود را از دست میدهند و دارای ثبات شستشویی متوسطی هستند(51-52). همانطور که قبلا توضیح دادهایم ثیات شستشویی با معیار خاکستری(تصویر53) اندازه گزفته میشود و میزان آن درجه 3 است که ثبات نسبتا خوبی را دارا میباشد.
دو نمونه پنبه و پشم را که درون حمام شستشویی گذاشته بودیم براساس سنجش معیار لکهگذاری و همچنین دو نمونه خام پنبه وپشم متوجه میشویم که لکهگذاری صورت نگرفته و تغییری ایجاد نشده است.
9-3-ثبات نوری
ثبات نوری را با معیار آبی اندازه گیری میکنند. آزمایش انجام شده ثبات نوری نشان میدهد که این رنگزا دارای ثبات نوری خوبی میباشد و الیاف در برابر نور تغییری نکرده است. درجه آن 8 میباشد که بهترین میزان ثبات نوری را نشان میدهد(تصویر59-60).
نتیجه گیری
با توجه به آزمایشات انجام شده نسخه بهینه رنگزای گلبرگ زعفران شامل 60 دقیقه زمان رنگرزی ، غلظت رنگزا به صورت خشک 200 %، غلظت دندانه 5/1 %، دمای حمام رنگرزی 50 درجه و L:R آن 40:1 می باشد. در مرحله بعد ثبات های نوری وشستشویی رنگزا بررسی شد که ثبات نوری آن در مقایسه با نمودار آبی هیچ تغییری مشاهده نشد. نمونه ثبات شستشویی با نمودار خاکستری مقایسه شده که درجه 3 نمودار خاکستری را نشان می دهد و میزان لکه گذاری نمونه های شستشو داده شده با نمودار لکه گذاری مقایسه شد که نتیجه بدون تغییر می باشد.
رنگزای گلبرگ زعفران بدون دندانه جذب رنگ خوبی ندارد و تمام رنگزا درون حمام باقی می ماند . دما یکی از ابعاد مهم این پروژه می باشد که تغییر دما باعث شده است که شید رنگی تغییر کند . هرچه دما بالا برود شید تیره تر و هرچه دما به 50 درجه نزدیک شود شید شفاف تری را ملاحظه می کنیم . با دندانه های مختلف می توان به شیدهای مختلف سبز دست بافت (بستگی به درصد دندانه و نوع دندانه دارد .)
مهم ترین دندانه مورد استفاده در این پروژه کلرید قلع است که برای به دست آوردن شیدهای مختلف آبی از آن استفاده شده و لازم به ذکر است که تنها درصد دندانه که شید آبی از آن استخراج می شود 5/1 % می باشد و درصدهای دیگر مانند بدون دندانه و 3 % دندانه رنگ های دیگری به دست می آید.
منابع
- ابراهیم زاده ، حسن . (1385) . زعفران ایران با نگاهی پژوهشی . انتشارات اطلاعات تهران .
- ابریشمی ، محمدحسن . (1376) . زعفران ایران (شناخت تاریخی و فرهنگی و کشاورزی) . موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی .
- ابریشمی ، محمدحسن . (1380) . شناخت زعفران ایران . موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
- امیرقاسمی ، تراب . (1380) . زعفران طلای سرخ ایران . انتشارات آیندگان .
- بهنیا ، محمدرضا . (1370) . زراعت زعفران . انتشارات دانشگاه تهران .
- بهنیا ، محمدرضا . (1391) . زعفران(تاریخچه،شیمی گیاه شناسی ،تولیدو…) . انتشارات دانشگاه تهران .
- حیاتی ، مهدی . (1384) . رنگرزی الیاف با رنگهای طبیعی . انتشارات موسسه علمی کاربردی جهاد کشاورزی .
- زرگری ، علی . (1376) . گیاهان داروئی . انتشارات دانشگاه تهران .
- مترجم : دانشور ، محمدحسین .(1390) . ترکیبات شیمیایی زعفران : رنگ ، طعم و عطر) . انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز .
- سعیدی راد ، محمدحسین . (1389) . اصول علمی کاربردی کاشت ،داشت ،برداشت زعفران . انتشارات آموزش وترویج کشاورزی .
- صدری ، نسرین . (1381) . رنگرزی الیاف و نخ ،پشم ،ابریشم ،پنبه . تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- عاطفی ، محسن . (1385) . زعفران (شیمی ، کنترل کیفیت و فرآوری ) . انتشارات بین النهرین .
- کاظمی ، مهدی . (1390) . زعفران . نشرتهران .
- مجموعه مقالات دومین سمینار ملی تحقیقات فرش دستیاف . (1386) . انتشارات مرکز ملی فرش ایران .
- مجموعه مقالات سومین همایش ملی زعفران ایران . (1382) . انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد .
- مقصودی ، شهرام . (1389) . زعفران(کشاورزی ،صنعت ،تغذیه ،درمان . انتشارات علم کشاورزی ایران.
- مظفریان ، ولی الله . (1373) . رده بندی گیاهی . انتشارات دانش امروز .
- نجفی کوته نائی ، حسین . (1386) . آزمایش ها در شیمی نساجی . انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر .
- http://www.isiri.org/portal/files/std/4084.htm
