اسپرك : گیاهی خود رو است از ماده رنگی كه در ساقه و برگ آن وجود دارد در رنگرزی استفاده می شود. دو سال عمر میكند و در ماههای آخر بهار و اوایل تابستان این گیاه را در زمین می كارند.
بهترین دندانه برای رنگرزی با اسپرك زاج سفید است. اصلی ترین رنگی كه از اسپرك بدست می آید رنگ زرد است كه از آن در تركیب با گیاه نیل رنگ سبز حاصل می شود. رنگهای خاكستری و قهوه ای از آن بدست می آید. مردم ایل قشقایی به این گیاه (اسپرك) كاوشك می گویند.
جا شیر : گیاهی خودرو است كه در كوهستان های استان فارس می روید و استفاده فراوانی در رنگرزی دارد كه به صورت كپسول سیاه رنگ است از آن رنگهای زرد، زرد مایل به نارنجی ،نارنجی بدست می آید. و از زاج سفید به عنوان دندانه در رنگرزی این گیاه استفاده می شود.
روناس : این گیاه به طور خودرو وجود دارد و بادوام است. رنگی که از گیاه سه ساله روناس بدست می آید ، رنگ سرخ آجری است. هرچه از عمر این گیاه بگذرد رنگ حاصله از این گیاه تیره تر می باشد. بهترین رنگی که می شود از گیاه روناس گرفت در سن چهار تا پنج سالگی که رنگ حاصله به صورت قرمز روشن و شاداب و متمایل به سرخ است، مشروط بر آنکه کلافهای رنگ شده ، دست کم دو شبانه روز در آب چشمه یا قناتی که املاح لازم را داشته باشد بماند. روناس هفت ساله ،لاکی و ارغوانی آبی فام و روناس سه ساله نارنجی تیره و قرمز آجری پدید می آورد. مانند رنگهای دیگر ، این رنگهای قرمز فام و سرخ مایه بستگی به دندانه ای دارد که برای جذب شدن رنگ در پشم به کار رفته است. رنگ دوغی که مورد کاربرد و علاقه فراون قشقاییهاست ، از خیساندن کلافهای رنگ گرفته از روناس در دوغ حاصل می شود . هرچه مدت ماندن پشم در این مایع بیشتر باشد ، رنگ قرمز روناس روشنتر می شود و بیشتر به صورتی می گراید.
زرد چوبه : گیاهی است که در رنگرزی کاربرد دارد ، رنگهای زرد و زرد مایل به سبز ،رنگ سبز و نارنجی از آن بدست می آید. در رنگرزی با زرد چوبه از زاج سفید به عنوان دندانه استفاده می شود.
گندل : گیاهی خودرو است که در مناطق مرکزی ایران ، به ویژه نواحی بختیاری می روید. رنگهایی که از این گیاه بدست می آید رنگ موشی یا نیلی و رنگ زرد مایل به سبز می باشد. از این گیاه با دندانه زاج سفید رنگ زرد روشن و با دندانه سولفات آهن رنگ زرد تیره بدست می آید . گندل دارای مواد مازوجی است. رنگ طلایی غنی و پرجلای برخی از دستبافته های قدیم فارس مایه های متفاوت دارد. مایه رنگ طلایی منطقه بوانات گیاه کوهی ((جاشیر)) است و در دهکده ابوالوردی پوست انار. پاره ای از بافندگان ایلیاتی فارس ،بیشتر و بهتر از همه ، قشقایی ها و پس از آنها عربهای طایفه غنی ،طلایی پرمایه بسیار فاخری به کارمی برند که از گیاه گندل به دست می آید که از خانواده اسپرک است . برای رسیدن به این رنگ زرفام ناب ،ابتدا خامه پشم را با زرد چوبه وزاج سفید (به عنوان دندانه) می جوشانند و سپس برگهای گندل و گیاه دیگری به نام خوشک را در همان ظرف و همان مایع لا به لای کلافهای پشم می چینند و چندین ساعت می جوشانند. پس از رنگرزی ،کلافها را سه روز آفتاب می دهند، و بعد در آب چشمه یا فنات می گذارند .در ابتدا کلاف کمرنگ است ،بتدریج پرمایه می شود و هرچه بیشتر در آب بماند ،رنگ طلایی غنی تر و درخشانتر می گردد. ترکیب زرد چوبه و گندل و خوشک اگر با روناس جوشانیده شود ،رنگهای طلایی متمایل به خرمایی پدیدار می شود که در قالی بافی نی ریز منزلت خاص دارد.
نیل : ماده ای است از درخت کوچکی به نام نیل که دارای عمر دو ساله است به دست می آید. ماده اصلی نیل ایندیگرتین نام دارد .آبی رنگ است و در آب حل نمی شود .نیل سبک وزن و شفاف و شکننده است. از مهمترین رنگهایی که از نیل به دست می آید می توان رنگهای آبی با آنالیز های متفاوت را نام برد. پس از قرمز و رنگ زرد ،رنگ آبی و سرمه ای بیش از هر رنگ دیگر مورد استفاده عشایر و روستاییان فارس است .ریشه همه رنگهای آبی ، از آسمانی تا فیروزه ای تا لاجوردی و سرمه ای ،نیل است. از میان همه ایلات و عشایر فارس تنها قشقاییها و منحصرا کشکولیها هستند که سبز را برای رنگ آمیزی زمینه فرش به کار می برند .به همین سبب فرشهایی که رنگ زمینه آنها سبز خالص باشد بسیار کمیاب است . از رنگهای بسیار نادر که در دستبافته های فارس استفاده می شده که شاید تا کنون تعدادی به دست فراموشی سپرده شده است ، رنگهای قهوه ای تیره که راز آن را کسی نمی داند. این قهوه ای محتملا مایه اصلی آن پوست گردو و یا بلوط بوده و بیشتر در حاشیه قالیچه ها بکار می رفته است. همچنین رنگ بادمجانی ،که قهوه ای سیر بنفش فام بوده و وجود آن حتی در فرشهای کهن فارس از نوادر است.
