موزه فرش گنبدکاووس یکی از موزه‌هایی است که با رویکرد ترویج فرهنگ و هنر اصیل قوم ترکمن و همچنین ماندگاری و معرفی فرش ترکمن به‌عنوان سومین موزه تخصصی فرش در کشور راه‌اندازی شده است.
به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران، به نقل از خبرگزاری میراث آریا، فرش نشان‌دهنده تجسمی زنده از فرهنگ و هنر ایران در ادوار مختلف تاریخ است که در هر دوره با طرح و نقش جدیدی نمایان شده است.
فرش دستباف ترکمن جایگاه خاصی در بین فرشهای دستبافت ایران دارد و از لحاظ کیفیت، طرح و رنگ منحصر بهفرد است.
فرش ترکمن در بازارهای جهانی شهرت زیادی دارد، صادرات فرش ترکمن از استان گلستان بخش قابل‌توجه ای از صادرات صنایع‌دستی را به خود اختصاص داده است.
این هنر ترکمن به شکل مورثی در نزد بانوان ترکمن حفظ‌شده و بر این اساس بافندگان فرش زیادی در استان گلستان فعالیت میکنند.
ازاین‌رو برای ماندگاری و معرفی فرش ترکمن موزه فرش گنبدکاووس به‌عنوان سومین موزه تخصصی فرش در کشور در خردادماه ۱۳۹۳ افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
این موزه در ضلع غربی میراث جهانی گنبد قابوس واقع و در راستای احیا و ترویج فرش ترکمن و با اهداف حفظ و تقویت ملی و قومی، توسعه اقتصادی و ارتقای گردشگری فرهنگی تأسیس‌شده است.
ساختمان موزه در مساحتی حدود ۷۰۰ مترمربع در دو بخش نمایشگاهی اصلی و محوطه آلاچیق‌های سنتی قوم ترکمن باهدف معرفی آثار و فرهنگ در معرض نمایش و بازدید عمومی علاقه‌مندان به میراث تاریخی و فرهنگی قرارگرفته است.
در بخش نمایش اصلی و فضای داخلی موزه انواع فرش از ایلات مختلف ترکمن در نقوش سنتی متنوع با الهام از تاریخ گونه‌های مردم‌شناسی، طبیعت، نوع فعالیت اقتصادی مبتنی بر دامداری و…که هر یک نماد و نشانگر هویت فرهنگی این قوم محسوب می‌شود در معرض دید علاقه‌مندان قرارگرفته است.
فرشی با بیش از 500 نقش
فرش ترکمن بیش از ۵۰۰ نقش مختلف دارد که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به ماری گل، انسی، آیناگول، درناق گول، ساریق گول، قرق تکه و…. اشاره کرد. از نمادهای فرش ترکمن می‌توان از شاخ قوچ به‌عنوان نماد قدرت و شجاعت “ساری چیان” نماد رشد و باروری نام برد.
در گویش ترکمنی به نقش‌مایه اصلی فرش «گول»گفته می‌شود. فرم‌هندسی فرش‌ها عمدتاً به شکل دایره و بیضی است و ترکیب و اتصال نقوش به‌صورت قرنیه همسان و نظم و قاعده تکرار در داخل آن جای می‌گیرد.
جنس فرش‌ها اکثر از الیاف‌های پشمی است که در دهه‌های اخیر از نخ‌های ابریشمی نیز در بافت به‌صورت یکرو و دورو و در طرح‌های برجسته استفاده می‌شود.
بهره‌گیری از انواع رنگ‌های طبیعی و گیاهی ملهم از طبیعت تأثیر فراوانی در زیباشناسی فرش ترکمن ایفا کرده است.
در بخشی از فضای داخلی موزه نیز برخی وسایل موردنیاز در قالی‌بافی شامل دار قالی، شانه، کاردک، قیچی، چاخ و پودرکشی به نمایش گذاشته‌شده است.
شهرستان گنبدکاووس در خردادماه سال 1396 به‌عنوان شهر ملی فرش ترکمن به ثبت رسید
