رنگ و رنگرزی

توصیف رنگزاهای طبیعی از زبان سید عباس سجادی مدیر رنگرزی گلستان

سخنی از امیر دلها امیر المومنین هست که هر آنچه برای خودت دوست میداری برای دیگران نیز دوست بدار. من در مورد رنگرزی اگر بخواهم صحبت کنم با شناخت نسبی که به هر دو روش دارم پیشنهادم طبیعی است و اگر قرار است فرشی را برای خانه خودم رنگرزی کنم بی شک از طبیعت وام خواهم گرفت

اگر برای خودم رنگرزی طبیعی را دوست دارم برای ایرانی های دوست داشتنی هم پیشنهادم همین است. اما چرا ؟؟؟

دیشب در محفل دوستان بودم و صحبت شد اما مختصر که چرا طبیعت گرایی ؟؟

دوران طلایی فرش ایران از ابتدا تا حدود پنجاه سال گذشته و بدون فرود بوده است. آنزمان که ماهیت فرش را با پارس و ایران میشناختند. طی قرون سلیقه ها و تجربه ها و عشق بازی ها برای اعتلای فرش بدانجا رسید که اکنون قالیچه ی کوچکی از کرمان با عبارت باشکوه و رمزآلود در مزایده مستشرقان به بهایی سی چهل ملیون دلاری فروخته میشود و براستی خریدار چه ارزان خریده است

چه صلابتی پشتوانه این ساخته بوده است که دلربایی میکند اما دلخوش به زیر پا افتادن است

فرش را من نمیفهمم اما خواستید بشناسیدش از بافنده بپرسید چون او هربار که انگشت را به نوازش چله ی ایستاده میبرد دلریش میشود بخاطر لقمه ای نان. و فرش شاهد بوده است که خون انگشتان زیادی برای سلامتیش ریخته شده است و من رنگرز چه کنم ؟

حرمت فرش را نگهدار تا به عرشت ببرد. این گفته اساتید فرش است آنها که از فرش اگر به مادیات نرسیده اند خدا به آنها آبرویی داده است که سر به آسمان دارند. استاد فرشچیان از فرش به ضریح میرسد فرش چهار گوشه است و ضریح شش گوشه

اگر من ایرانی چرخی در ادبیات و هنر در هر جای دنیا بزنم شاید درسی شود که آیا به وظیفه خود در قبال فرش عمل کرده ام. پیکاسو هنرمندی است با پشتوانه مکتبی نهایتا یکصد ساله و آثارش را در حراجی ها به قیمتی میخرند گویا فرهنگ را با وزنه ای از الماس, به ترازو میکشند ما چطور ؟

بگذریم. چرا طبیعت گرایی ؟

ساختار فرش برای ما ایرانیها یک سازه درگیر با سلامتی خود و خانواده مان است ما در منزل مبل داریم اما زود خسته میشویم و به فرش پناه میبریم این در خون ماست

فرش با در خدمت گرفتن الیاف پروتیینی سازه ای همگون با بدن ماست (اگر پشم دباغی نباشد) .در زمستان گرم است و در تابستان بخاطر جذب آب بالا, عرق گیر خوبی است. موقع جاروب زدن پرز جدا شده با استنشاق جذب بدن میشود بدون هیچ عوارضی و…..حال چرا این سازه سراسر طبیعی را با مواد رنگزای شیمیایی نامتعارف و نامانوس کنیم

نیاکان ما با همگون کردن این سازه با رنگزاهای طبیعی در حقیقت طلا را با طلا آبکاری کرده اند

شما تک تک شناسنامه رنگزاهای طبیعی را مطالعه کنید گویی خدا برای آنان که قرار است بر فرش نزول اجلال کنند پیش پیش عافیت هدیه کرده است

روناس شادی سرخی گونه است وقتی اسپرک طلایه دار زر افشانیست در بستر آبی جویی که حافظ کنارش میسفت بنشین بر سر جوی و گذر عمر ببین. آبی نوزاد پیوند مبارک اسپرک و نیل بود

خلاصه هر گیاهی یک گل به فرش داد در نقش و در رنگ و ناگهان پیوند این دو را چشم زخمی رسید از آن سوی آب

نمیدانم چرا به فوتی  هویت هزاران ساله خود را به باد دادیم سادگی و روانی وصلابت  روناس را از دادیم و دویست و شش کارموزین گرفتیم و…..و چه بد معامله ای با فرش کردیم .میگویند فرش از خانه قهر کرده. گروهی در چین دیده اندش و پیغامی داشتم که در سرحدات هند است. اگر به پاکستانش دیدید بگویید برگردد

به نظرم رسید کسی کتاب فکاهیات نصرالدین را جلد زرکوب نمیگیرد و رنگرزی طبیعی برای فرش ایرانی هم محملی شایسته میخواهد تا فرش و رنگ را همراهی کند در گذر زمان

این محمل نخی است تافته از جنس پشم یا ابریشم

برای رنگرزی طبیعی که نمودار رنگرزی در زمان و دما وگاهی شرایط قلیایی طولانی است ما مجبور به تهیه خامه ای قدرتمند هستیم

میگویند جنگ اول به از صلح آخر است. از اول باید گفته شود که خط قرمز فرش استفاده از پشم دباغی است. استفاده از این پشم عمر مفید فرش را تا حدود هشتاد درصد کاهش میدهد و حتی جاروب برقی میتواند گره و پرز را از فرش جدا کند.

استفاده دباغان از آهک و نمک بر روی پشمی که روی گوسفند کشته شده است جانی برای این پشم جا نگذاشته و استفاده این نوع پشم در قالی را بهتر است به قول شاعر تمثل کنم: خانه از پای بست ویران است خواجه دربند نقش ایوان است. ساختمان فرشتان را روی این پایه استوار نکنید

بسته به عمق و نوع رنگرزی در هر رجشماری اولویت ما ظرافت و قدرت خمش بالای الیاف پشم است و طول الیاف. این باعث میشود وقتی قالی پرداخت شد راه رفتن و جاروب زدن و شستشو کردن حتی بر خلاف خواب پرز قالی, از استحکام ان نکاهد

الیاف دارای خمش بیشتر دارای فلس بیشتر در مقطع واحد هستند

و فلس بیشتر , رنگ پذیری بهتری را خواهد داشت

رنگرزی چه طبیعی و چه با پایه شیمیایی را با شستشوی اصولی آغاز میکنیم. مطمئنا ضرورت شستن کالا قبل رنگرزی بر هیچ کس پوشیده نیست

پشم و ابریشم هردو دارای اضافاتی هستند که مانع جذب بهینه رنگزایند و این مانع باید برداشته شود

پشم خام گاهی حاوی بیش از 60 تا هفتاد درصدی واکس و چربی و فضولات دامی و خاک و خاشاک است

رنگرزی را بصورت پشم رنگ توصیه نمیکنم مگر در نسخه هایی چون قالی های بسیار بزرگ دلایلم این است

در رنگرزی به صورت پشم رنگ ضایعات حد اکثری خواهد بود چون درصد اتلاف انرژی در سه حالت آن و شکستن الیاف رنگ شده در دستگاه ولف بسیار زیاد خواهد بود

در این روش چند درصد از پشم رنگ شده به صورت زیر دستگاهی در دستگاه ریسندگی از مدار خارج شده و این در حالی است که همراه ان مقدار زیادی رنگزا و برق و آب و زمان به هدر میرود

بسته به نوع قالی تولید شده از لحاظ نرمی و زبری زیردست و ضخامت نخ, ما تاب را انتخاب میکنیم اما یادمان باشد که تاب زیر و تاب رو در نخ هر چند لا که باشند خیلی در کیفیت مهم هستند

در رنگرزی نخ های دولا موازی حتما مینیم فشار بر سطح را وارد کنید نوعا دولا موازی در کرمان و خراسان کاربرد دارند جایی که تراکم بالاتر از سی رج است اما نمای قالی باید شبیه فرش بالاتر از چهل رج باشد

نخ های دولا موازی تاب رو را ندارند به همین علت سریع نمدی شده و استقامت کششی خود را از دست خواهند داد

نکته مهم دیگر در رنگرزی طبیعی, داشتن صبر و حوصله است. اساتید میگفتند قالی را پدر تولید میکند پسر میفروشد (با احترام به جماعت بانوان گروه) پس رنگرز طبیعی باید شکیبا باشد

برای شستن الیاف قبل از رنگرزی ما به آب نرم نیاز داریم که مختصرا میگویم سختی آن باید زیر 50 باشد تا صابون در آب عمل کند

دما و زمان شستشو نیز بسیار مهمند دمای بیش از 55 در پشم در ph بالای 9 و طی چهل دقیقه اگر شستن با دستگاه فولارد باشد پشم را زرد و نمدی میکند

شستن کلاف ها در قدیم بسیار سخت و وقت گیر بود

آهک زنده را میشکفتند و آنرا چند بار رسوب گیری میکردند

بعد از تشخیص اینکه آهک مناسب است کلاف ها را در محلول آب اهک انهم به مدت تا سه روز میخواباندند و هر روز کلاف ها زیر و زبر میشد تا روز سوم که در مصب چشمه کلاف ها را با ابزاری به نام( کتک ) میکوبیدند تا جرم گیری شود و….

امروزه صابون های مول بداد ما رسیده اند معمولا تا سه در صد کالا در L:R 1/30خامه را میشوییم و آبکشی با آب ملایم و ولرم کار را به سرانجام میرساند

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا