انواع فرش در پرز و اندازه

یکی از مواردی در در ارزش یک قالی در نظر گرفته می شود، جنس پشم و کرک بکار رفته در بافت آن است. اصولا در قالی های نفیس علاوه بر نقش و رنگ، جنس مواد بکار رفته نیز نقشی اساسی دارد.

بافت یک قالی بر حسب استفاده از انواع پشم:

1ـ فرشهای تمام پشم:
جنس پرز این گونه فرشها پشمی بوده و رجشمار آنها معمولاً كمتر از 40 می‌باشند.چنانچه جنس چله و پود زیر آنها نیز همچون كه در بین عشایر و كوچ‌نشینها و تركمنها متداول است از پشم انتخاب شود به آنها فرش تمام پشم می‌گویند.

2ـ فرش كرك:
جنس پرز این نوع فرشها از الیاف ظریف و بلند پشمی تهیه شده است و جنس چله آنها پنبه یا ابریشم می‌باشد و اغلب در رجشمارهای بین 40 تا 50 بافته می‌شوند.

3ـ فرش ابریشمی:
پرز فرشهای ابریشمی، تماماً از جنس ابریشم بوده و چنانچه چله آنها نیز ابریشم باشد اصطلاحاً به آنها تمام ابریشم می‌گویند و اغلب در رجشمار 50 به بالا بافته می‌شوند.

4ـ فرش كف ابریشم (بوم ابریشم):
فقط پرزهای زمینه این نوع فرشها از جنس ابریشم بوده و بقیه پرزها اغلب از جنس كرك انتخاب می‌شوند و چون پرزهای ابریشمی برعكس پرزهای پشمی به راحتی می‌خوابند و از ارتفاع خود كم می‌كنند اجزا طرح و نقوش كه از جنس كرك می‌باشند حالت برجسته گرفته و فرش را به حالت گل برجسته در می‌آورند.

5ـ فرش گل ابریشم:
این نوع فرشها برعكس كف ابریشم می‌باشند یعنی جنس پرزهای زمینه كرك نقوش و اجزا طرح بعضا با ابریشم بافته می‌شوند. وجود ابریشم به کار رفته در گلها و نقوش باعث جلوه بیشتر طرح می شود.

6ـ فرش گرده ابریشم:
بافت این نوع فرشها كه در نایین، اردستان و اصفهان بیشتر متداول می‌باشد به این صورت است كه جنس پرزهای خطوط اطراف نقوش و طرحها را كه اصطلاحاً به آنها گرده می‌گویند از ابریشم انتخاب می‌نمایند. ضمناً به منظور افزایش جلوه و زیبایی در این نوع فرشها اكثراً گرده‌ها را با ابریشم سفید می‌بافند.

7ـ فرش صوف:
در زمینه این نوع فرشها به جای گره صرفاً از پود زیر و رو استفاده می‌شود. گاهی جنس پود رو از فلزات گرانبها مانند طلا یا نقره انتخاب می‌نمایند. از این رو نقوشی كه بافته شده‌اند حالت برجسته پیدا می کند.

ایرانیان نام های گوناگونی را بر حسب اندازه به فرش نسبت می دهند. برخی از مصطلح ترین این نام ها در ادامه آورده خواهد شد. لازم به ذکر است با توجه به دستبافت بودن اینگونه فرشها احتمال چند سانتیمتر اختلاف را بایستی در اندازه آنها درنظر گرفت.

1ـ قالی:
به فرشهایی گفته می‌شود كه مساحت آنها 6 مترمربع و یا از آن بیشتر باشند كه معمولاً در ابعاد 3—2، 5/3—5/2، 4—3، 5—5/3، 6—4، 7—5، 10—6 متر و… باشند.

2ـ كلگی:
ابعاد این گونه فرشها معمولاًً 3—5/1، 3—70/1، 5/3—2 متر می‌باشد. بافت كلگی بیشتر در قدیم و در میان چادرنشینان و روستاییان معمول بوده است.

3ـ كناره:
از این نوع فرشها در قدیم برای پوشاندن فضاهای خالی كناره فرش تا دیوار استفاده می‌شده است ولیكن امروزه با آن معمولاً راهروها و راه‌پله‌ها را مفروش می‌نمایند و پهنای آنها عموماً از 70 تا 110 سانتیمتر و طول آنها 5/2 الی 8 متر است.

4ـ قالیچه:
قالیچه‌ها فرشهای كوچكی هستند كه عموماً در ابعاد 20/2—40/1 متر بافته می‌شوند.

5ـ پرده‌ای:
اندازه فرشهای پرده ای معمولا 5/2 * 5/1 متر می باشد. این نوع فرش در مدخل اتاق یا سالنها نصب می گردد.

6ـ ذرع و نیم:
این نوع فرشها عموماً در ابعاد 156—104 سانتیمتر تهیه می‌شوند بافت این نوع فرشها بیشتر در مناطق فارسی باف رایج است لذا با توجه به اندازه ذرع فارسی كه 104 سانتیمتر است و اضافه كردن نیم ذرع به آن (156=52+104) طول این نوع فرشها 156 سانتیمتر می‌گردد.

7ـ ذرع و چارك:
ابعاد این نوع فرشها عموماً 130—80 سانتیمتر می‌باشند و بافت آنها نیز بیشتر در مناطق فارسی‌باف رایج است.

8ـ پشتی:
به فرشهایی گفته می‌شود كه عرض آنها از 50 تا 80 سانتیمتر و طول آنها از 80 تا 120 سانتیمتر می‌باشد و متداولترین اندازه پشتی 90—60 و یا 120—60 سانتیمتر می‌باشد. در نواحی گرگان و بجنورد به نوعی از پشتیها كه پشت آنها گلیم‌بافی شده است و مانند یك كیسه دردار تهیه‌شده‌اند قارچین می‌گویند.

9ـ پادری:
به اندازه پاگرد در ورودی كه معمولاً 70—50 است بافته می‌شوند.